فضای باز در ساختمان های بلند
در نیمه اول قرن بیستم معماران شهری سبک مدرنیسم و برنامه ریزان، به آسمان خراش های مسکونی به عنوان یک امکان برای جایگزینی شهرهای شلوغ و محیط های آلوده در شهرهای صنعتی پی بردند. در سال ۱۹۲۵ لوکوربوزیه اینگونه می نویسد: ما باید تراکم جمعیت را زیاد کنیم، ما باید به صورت فزاینده ای فضاهای سبز و چمن کاری شده را افزایش دهیم، همچنین ما باید شهرها را عمودی بسازیم. کنگره بین المللی معماران مدرن (CIAM)، آسمان خراش های مسکونی که به وسیله تکنیک تولید انبوه ساخته می شدند را به عنوان یک موقعیت گسترش داد. برای اینکه از نور، تهویه و فضاهای سبز در فضاهای شهری استفاده شود.

والتر گروپیوس مطالعاتی را ارائه داد که به همین بحث می پرداخت که با تراکم موجود و حاضر؛ ساختمان های بلندتر شکل بگیرد، اما فاصله مابین برج ها افزایش پیدا کند. وی ادعا می کرد فضاهای باقی مانده روی زمین و نیز بر روی سقف ها، باید برای کشت گیاهان استفاده شود، بنابراین تجربه بودن در طبیعت فقط محدود به آخر هفته ها نمی شود (curts, 1986, p.162) (یان گل، ۱۳۸۶).
فضاهای خارجی در کنار ساختمان های چندین طبقه، در بیشتر موارد هویت نامشخص دارند، مگر اینکه کاربری ویژه ای را به واسطه افراد ساکن ساختمان کنارش پیدا کنید. به این ترتیب فضا یک هویت عمومی تری پیدا می کند (پوردیهیمی، ۱۳۸۲).
امکانات فضای بازی متنوعی برای کودکان ایجاد می شود، اما برای بزرگسالان چندان کار زیادی نیست. ممکن است نیمکت هایی قرار داده شود و شرایطی برای پیاده روی ایجاد شود ولی در همین حد ساکنین معمولا اجازه استفاده از وسایل و مبلمان خود را در فضا ندارند و این حمل و نقل ها مشکلات زیادی دارد (Gehl, 1980). تحت این شرایط فعالیت های خارج از خانه کاملا محدود می شود، این عوامل توضیح می دهد که چرا فعالیت های خارج از خانه در جلوی ساختمان های چندین طبقه اغلب خیلی محدود است. هر چند که تعداد زیادی از مردم در حقیقت در این ساختمان ها زندگی می کنند.
تاکید بر اهمیت این موضوع که در فضاهای عمومی منطقه مسکونی تنها فرصت هایی برای راه رفتن یا نشستن کافی نیست، بلکه فرصت برای انجام فعالیت، باید در کنار کارها و فعالیت های کوچک و محلی مانند پوست کندن سیب زمینی، خیاطی، تعمیرات، سرگرمی روزمره و وعده های غذایی بیرون از خانه و در فضاهای عمومی گنجانده می شود که موجبات حضور بیشتر افراد و در نتیجه زنده شدن فضای عمومی می شود (Gehl, 1980).
حذف حیاط از معماری خانه های مسکونی و ایجاد ارتباط مستقیم فضای بیرون با درون در طرح های جدید آپارتمانی و نادیده گرفتن طبیعت، امنیت روانی انسان را به مخاطره انداخته و زندگی اجتماعی درون خانه را دشوار ساخته است (نایبی،۱۳۸۱،ص ۲۶).
اگر معمار به این باور برسد که حیاط ها هرچند کوچک برای زندگی امروزی ضروری هستند و علاوه بر ویژگی های معنوی از ابعاد عملکردی مهمی برخوردارند و در تفسیر فضایی خانه و شکل دادن به نظام فضایی آن نقش بسیار مهمی ایفا می کنند، تلاش می کند تا اعتقادات و باورهای دیرینه را مطابق نیاز امروز تغییر دهند و فضایی خلق کند که علاوه بر احیای مفهوم حیاط با ارائه تمهیداتی به آن عملکردی همیشگی (قابل استفاده در تمام فصول) بخشیده و در نهایت، ساختمان ها و شهرهایی بسازند که در آن “آرامش” جانشین “فرسایش” گردد.
جمع بندی
طبق بررسی های صورت گرفته نوعی حرکت برای تیپولوژی ساختمان های بلند در قرن بیستم به دور از دغدغه های آن، در جهت دستیابی به فرمی پایدار شکل می گیرد. برای این امر توجه به اصول زیر برای شکل گرفتن یک تیپولوژی جدید در ارتباط با ساختمان های بلند الزامی است که عبارتند از: تنوع و تغییرات در فرم با ارتفاع، تنوع در بافت و مقیاس، عملکردهای جدید، فضاهای عمومی، لفاف کدر، ماده اساسی، پل آسمانی و رنگ می باشد.
به طور کلی ساختمان های بلند به دو شکل زیر ساخته می شوند:
باریک و بلند به صورت برج: ساختمان های بلندی که بعد ارتفاع در آنها نسبت به ابعاد دیگر بسیار چشمگیر است. حجیم به صورت نواری: ساختمانی که بعد ارتفاع در آنها نسبت به سایر ابعاد تفاوت چشمگیری ندارد. با این حال با توجه به طراحی که براساس فرمی باریک و بلند شکل می گیرد سه قسمت پایه ساختمان، تنه و کلاهک به عنوان عناصر اصلی فرم ساختمان شناخته می شوند.
حذف حیاط از معماری خانه های مسکونی و ایجاد ارتباط مستقیم فضای بیرون با درون در طرح های جدید آپارتمانی و نادیده گرفتن طبیعت، امنیت روانی انسان را به مخاطره انداخته و زندگی اجتماعی درون خانه را دشوار ساخته است
اگر معمار به این باور برسد که حیاط ها هرچند کوچک برای زندگی امروزی ضروری هستند و علاوه بر ویژگی های معنوی از ابعاد عملکردی مهمی برخوردارند و در تفسیر فضایی خانه و شکل دادن به نظام فضایی آن نقش بسیار مهمی ایفا می کنند، تلاش می کند تا اعتقادات و باورهای دیرینه را مطابق نیاز امروز تغییر دهند و فضایی خلق کند که علاوه بر احیای مفهوم حیاط با ارائه تمهیداتی به آن عملکردی همیشگی بخشیده و در نهایت، شهرهایی بسازند که در آن آرامش جانشین فرسایش شود.

ملاحظات طراحی ساختمان های بلند مرتبه
توسعه پیشنهادی برای ساختمان های بلند مرتبه مسکونی باید به موارد عنوان شده در زیر نیز توجه کند:
معماری با کیفیت بالا
قادر به تامین یک محیط کامل و به خوبی طراحی شده، از جمله محوطه سازی نرم و سخت، به طوری که توسعه تعاملات به طور مثبتی منجر به محیط اطراف در سطح خیابان و بنا شود.
تایید کردن یا منجر شدن به یک نقطه با اهمیت مدنی و بصری یا یک مرکز از فعالیت های شهری به طور محلی، در رابطه با مناطق بلاواسطه و مناطق وسیعی که قابل مشاهده خواهد بود.
دستیابی به یک رابطه مثبت با ویژگی ها توپوگرافی و ساختمان های نزدیک، و کمک به تصویر و محیط زیست ساخته شده.
تقویت خط افق به وسیله حصول اطمینان در طراحی پشت بام با کیفیت بالا
ارتباط با بافت: که شامل توپوگرافی، فرم ساخته شده (شامل ساختمان های به شدت نزدیک، کسانی که یک گروه را تشکیل می دهند، فرم قابل مشاهده سایت، تعریف خیابان یا فضای عمومی)، دانه شهری (به عنوان مثال اندازه بلوک، مسیرهای پیاده، شکاف ها و دهانه ها و غیره)، ریتم معماری (پنجره ها، درها، خطوط کتیبه ها، بالکن ها و غیره)؛ و تاثیرات بالقوه در خط آسمان.
کیفیت معماری: توجهی که شامل مقیاس، فرم و تجمع، نیم رخ، نمای مصالح و همچنین در ارتباط با سازه های دیگر باشد.
مصالح: مصالح باید با کیفیت بالا و جزییات نما باید پاسخی به جهت گیری ها، با روزنه های متحرک، بالکن های سبک و منافع بصری را ارائه دهد.
بالکن ها: ارائه بالکن می تواند به ایجاد نمایی جذاب تر کمک کند، تقویت و افزایش ملایمت ساکنین (اتاق در فضای باز)، ایجاد فرصت هایی برای ایجاد سایبان، سایه و سرپناه در فضاهای عمومی و تقویت حس امنیت و ایمنی از طریق نظارت طبیعی ایجاد کند.
کمک به امکانات و فضاهای عمومی: سازه های بلند می تواند تاثیر قابل توجهی در میکرو اقلیم های محلی داشته باشند، به خصوص تاثیرات باد و سایه افکندن بر ساختمان های و مناطق همسایه. طرح ساختمان های بلند نیاز به ارزیابی تاثیرات بالقوه زیست محیطی در فضاهای عمومی (از جمله خیابان های مجاور) و ساختمان های اطراف دارد، که شامل پیچش و تلاطم در سطح خیابان، انعکاس نور از نمای شیشه ای، اجرای ورق های عمودی باران در نما، حفظ حریم خصوصی با خواست ساکنین همسایه (به خصوص مسکونی)، سیما در هنگام شب، حرکات وسایل نقلیه و محیط زیست برای کسانی که در مجاورت ساختمان هستند. (Ministry of Housing and Lands, 2004)
قابلیت نفوذ و حرکت پیاده: شامل طرح مشارکتی است که به شبکه های حرکت عابرین پیاده، نفوذپذیری به سایت و مناطق اطراف، فرصت هایی برای بهبود ارتباط با پای پیاده را برقرار می کند.

توصیه هایی برای ساخت و ساز ساختمان های بلند در ایران
زندگی در ساختمان های بلند بیش از یک نیاز است. آن یک اضطرار در جهان است، و نیاز به فرهنگ خاص خود دارد. اما نباید فراموش کرد که ساخت ساختمان های بلند، حتی در مناطقی که کارفرما و طرح های جامع شهری اجازه وجود ساختمان های بلند را می دهد، برخی از عوامل عمده ای که باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:
حق و حقوق محله
نیازهای فیزیکی، روانی، اجتماعی و فرهنگی ساکنان
عرض معابر مجاور
خصوصیات فیزیکی سایت
توجه سرانه فضای باز (N. Rafizadeh, 2005)
بنابراین، ارائه مقررات خاص سبب می شود که ساختمان های بلند به شیوه ای مناسب طراحی، برنامه ریزی و ساخته می شوند. قبل از سال ۱۹۹۸ میلادی، هیچ مقرراتی برای طراحی و ساخت ساختمان های بلند وجود نداشت، اما در سال ۱۹۹۸ مقرراتی برای ساختمان های بلند توسط شورای عالی برنامه ریزی شهری و معماری صادر شد. این مقررات براساس خطر زلزله، محدودیتهای زیست محیطی با توجه به آلودگی هوا و مشکلات ترافیکی ارائه شد. در زیر برخی از این مقررات به شکلی خلاصه ارائه می گردد:
برای دسترسی به افق های مشابه، ساختمان باید در جهت خطی شکل بگیرد.
ساختمان بلند نباید کمتر از ۴/۱ ارتفاع ساختمان، از وسط طول خیابان عقب نشینی کند.
در مناطق مشخص شده به عنوان باغ شهر، ساخت و ساز تنها در زمین هایی بزرگتر از ۱۰۰۰ متر اجازه داده می شود، در ضمن حداکثر فضای ساخته شده برابر ۱۵ درصد از مساحت کل زمین باشد.
برای تشویق مردم به ساخت ساختمان های بلند باریک، به جای ساختمان های عظیم، عرض هر بلوک نباید از ۴۰ متر یا ۲/۱ ارتفاع ساختمان (۶طبقه) تجاوز کند. (N. Rafizadeh, 2005)
در ساختمان های نیمه متصل، فضای باز در هر ۴ طرف ساختمان استقرار می یابد.
در فاصله ای کمتر از ۵ متر، به لبه زمین و در ابعاد شرقی و غربی، پنجره ها ساختمان ها باید در ارتفاع بیش از ۱۶۰ سانتیمتر قرار می گیرد و باید الگویی شیشه ای داشته باشند.
تزیینات پوسته ها در هر ۴ طرف ساختمان ها اجباری است.
ساختمان های بلند با استفاده مسکونی قطعاً باید در یک منطقه شهری ساخته شوند. به همین دلیل، مهم است که نقش ساختمان را در منطقه بدانیم، و همچنین به مسایل فیزیکی و اجتماعی و اقتصادی توجه کنیم. مناظری که باید توسط ساکنین دیده شود، و همچنین شرایط زیست محیطی منطقه نیز بسیار مهم است که تا قبل از برنامه ریزی در نظر گرفته شوند. بنابراین برای برنامه ریزی ساختمان های بلند، حفاظت از محله و ارائه رفاه مورد نیاز و امکانات اجتماعی باید در نظر گرفته شود.
ارتباطات و مسیرهای حمل و نقل، زیرساخت ها و امکانات عمومی، حفاظت از منابع طبیعی و زیست محیطی، پیش بینی جمعیت، زیباسازی و توسعه چشم اندازهای مطلوب، سازگاری ساختمان های مجاور، همه از عواملی هستند که باید در انتخاب سایت برای بلوک برج در نظر گرفته شود.
دسترسی به خدمات اورژانسی و امدادی، به عنوان مثال امکانات آتشنشانی در ساختمان، یکی دیگر از عوامل مهم است، بنابراین:
۲-۱- ساختمان های بلند نباید در مناطق تنگ و کور، دامنه های کوه ها و تپه های بالا (برای ایجاد معابر شیب دار) قرار بگیرند.
۲-۲- ساختمان های بلند باید جلوخان (حریم) به منظور فراهم کردن حفاظت کافی داشته باشند. هنگامی که حوادث آتش سوزی در بلوک های مجاور رخ می دهد. در زمان های اضطراری، معابر و مسیرها باید به گونه ای طراحی شوند که امکان دسترسی خدمات آسان به ساختمان فراهم گردد. خدمات آتشنشانی باید قادر به استقرار در فاصله ای حداقل ۸ متری به دور از فضای ساختمان باشد.
از توسعه ساختمان که به تشکیل مناطق ناخوشایند، متراکم، و بیش از حد جمعیت بدون ارتباطات اجتماعی کافی و مناسب منجر شود باید اجتناب کرد.

بدیهی است که علل گرایش مردم به سینما در مورد گروه‌های جنسی و سنی و افراد دارای درجه تحصیلی و طبقه اجتماعی متفاوت، یکسان نیست. مثلاً عشق به ستارگان و میل به تشبه به قهرمانان بیشتر نزد جوانان موجب جذب آنان به سینماست.
تحقیق خانم «کیل هاکر» در سال ۱۹۵۸ حاکی از آن است که جوانان ۱۴-۱۸ ساله را دو عامل اصلی به سینما می‌کشاند، یکی میل گریز و رهایی از زندگی مبتذل عادی و دیگری ذوق شناسایی بهتر زندگی واقعی و زندگی بزرگ‌سالان و اشتیاق شناخت بهتر زندگی آینده و حال‌آنکه به عقیده همان محقق آلمانی بزرگ‌سالان بیشتر به منظور تفریح و سرگرمی به سینما می‌روند. جوانان فیلم‌هایی را می‌پسندند که انسان و سرنوشت و مسائل او را مطرح می‌کنند.
در تحقیق «لینکس» ۱۹۴۱ دوال در ۱۹۴۴ بر می‌آید که حتی پسر و دختر هم به یک نوع فیلم راغب نیستند. پسرها بیشتر طالب فیلم‌های پرحادثه و پرماجرا و آمیخته به خشونت و شدت عمل هستند و دخترها طالب فیلم‌های مربوط به عشق و زندگی خصوصی و خانوادگی و روابط انسانی و چیزهای زیبا.
در تأثیر سینما تردیدی نیست. سینما نوعی سحر جمعی است. وقتی شخص کتاب می‌خواند امکان آن را دارد که کتاب را هر لحظه کنار بگذارد و درباره آن تفکر کند ولی به هنگام تماشای فیلم شخص کاملاً مجذوب و مسحور است و طوری در معرض تأثیر قرار دارد که مجال و توانایی دخالت اراده و فکر از دست او می‌رود و حتی خود را با شخصیت‌های فیلم متشبه و مشتبه می‌کند و با آن‌ها در رنج و شادی و آزمایش‌های زندگی شرکت می‌کند.
«دی سینگر» و «روک میک» بیان می‌دارند که معنی جنبه‌های فیلم، مانند طرز آرایش و پوشش و رفتار و گفتار ستارگان روی خانم‌ها و دختران بیشتر اثر می‌گذارد. فیلم‌هایی شامل صحنه‌های خطر و پر وحشت، شدیدترین عکس‌العمل را نزد کودکان کمتر از ۱۲ سال برمی‌انگیزد و فیلم‌های عشقی و صحنه‌های جنسی تندترین پاسخ را نزد جوانان ۱۶ ساله ایجاد می‌کند.
ماحصل کلام آنکه با توجه به روان‌شناسی رشد و تحول شخصی از کودکی تا بزرگ‌سالی، فیلم سینمایی را باید انتخاب کرد. برای گروه سنی پاره‌ای مناسب است و پاره‌ای دیگر نامناسب. در انتخاب فیلم‌هایی نیز که صرفاً جنبه تعلیم و تربیتی دارد، توجه به دایره ذوق و میزان فهم کودک و نوجوانان ضروری است.

با رواج بیش از حد رسانه‌ها می‌توان یک دوران ممتد غلبه تصاویر را در سرزمین‌ها پیش‌بینی کرد.
آقای «پیناتل» از تمام قیل و قال‌ها درباره سینما نتیجه می‌گیرد که امکان تأثیر سینما در برانگیختن تمایلات جنایی را نمی‌توان به‌طور قاطع انکار کرد ولی در تأثیر آن نباید مبالغه نمود.

ت: ماهواره

ماهواره به عنوان یکی از مهم‌ترین وسایل ارتباطی و انتقال اطلاعات در قرن حاضر است. ماهواره‌ها با پوشش وسیعی که در سطح کره زمین ایجاد نموده است، توانایی بالایی در انتقال اطلاعات با سرعت و پوشش زیادی را دارند. ماهواره‌ها از طریق درگاه‌هایی همچون تلویزیون و رادیو قدرت نفوذ خود را در تمامی نقاط جهان به رخ می‌کشند چرا که مخاطبان می‌توانند با هزینه‌ای اندک و بدون صرف وقت زیاد به مجموعه‌های مختلفی از کانال‌های تلویزیونی، سینمایی و با حجم زیادی از برنامه‌ها و اطلاعات مواجه شوند. اولین ماهواره در سال ۱۹۸۰ با ۱۲ هزار مدار تلفنی تنها با ۲ کانال تلویزیونی در مدار قرار گرفتند و نسل ششم آن‌ها با چند برابر ظرفیت نسل پنجم و با سیستم‌های دیجیتالی پیشرفته در سال ۱۹۸۶ ساخته و بکار گرفته شد.
ماهواره وسیله‌ای است برای ارسال پیام از یک نقطه کره زمین به نقطه دیگر، ایده استفاده از ماهواره برای انتقال پیام به‌ویژه در دهه‌ های پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت و در ابتدا ماهواره‌های ارتباطی، بیشتر به منظور ارتباطات تلفنی به وجود آمدند تا تماس‌های تلفنی در فاصله‌های دور را امکان‌پذیر سازند. به تدریج به واسطه این تکنولوژی، انعکاس سیگنال‌های رادیویی و تلویزیونی از نقطه‌ای به نقطه دیگر ممکن شد.
تنها بین سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۷۹، تعداد ۲۱۰۰۰ ماهواره به فضا پرتاب شد. اکنون ماهواره‌ها بر محدوده گسترده‌ای از فعالیت‌ها، از ارتباطات تلفنی گرفته تا ارسال تصاویر تلویزیونی، تجارت و بانک داری و هواشناسی و… تأثیر می‌گذارد. برای روشن شدن تأثیر این پدیده تنها ذکر یک مثال کافی است. در یک دهه گذشته، ظرفیت تلفنی ماهواره‌های ارتباطی از ۱۵۰ مدار به ۱۰۰۰۰ مدار افزایش یافت. ^[۷۸]
ماهواره‌هایی که تصاویر تلویزیونی را از یک نقطه به نقطه دیگر ارسال می‌کند، از مهم‌ترین تحولات ماهواره‌ای هستند که نسبت به ماهواره‌های فعلی بسیار نیرومندترند. در حال حاضر برای هر سلیقه‌ای برنامه‌ای وجود دارد، مانند مجموعه تفسیرها، خبرها، فیلم‌های هیجان‌انگیز، موسیقی راک و برنامه‌های غیراخلاقی و مستهجن و… یک محقق مصری می‌گوید: «کسانی که آنتن ماهواره می‌خرند ترجیح می‌دهند تصاویر و فیلم‌های غیراخلاقی و صحنه‌های خشونت‌آمیز را تماشا کنند و از تأثیر آن بر کودکان و نوجوانان بی‌خبرند.»
«هونکر»، رهبر درگذشته آلمان شرقی اظهار می‌کند که «خطر اصلی بر بام‌هاست. از آنجاست که تصورات بیمارگونه از بهار شرق شکل می‌گیرد.»^[۷۹]
ماهواره‌ها همان‌گونه که قادرند تنگناهای ارتباطی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی را در کشورهای دچار کمبود نیروی انسانی متخصص برطرف کنند و نقش اطلاع‌رسانی و غیره را ایفا کنند، می‌توانند تسهیلات سلطه فرهنگی و اطلاعاتی را فراهم کنند. از آنجایی که این پدیده از طریق صدها کانال از مرزها عبور کرده و به درون خانه‌های ما رخنه کرده است و فیلم‌ها، برنامه‌ها و اخبار مغایر و متضاد با فرهنگ و سیاست‌های بومی را منتشر می‌سازند، قادر است حق حاکمیت ملی را نیز زیر سؤال ببرد. بررسی برخی از محققان نشانگر آن است که رسانه‌های جمعی، به‌ویژه انواع تصویری آن، ارزش‌ها، افکار و به‌طورکلی فرهنگ مصرف‌گرایی و فردگرایی افراطی، خشونت‌طلبی و ستاره گرایی و قهرمان‌پروری را که از عوامل سلطه استعمار به شمار می‌آیند، گسترش می‌دهد. این نکته قابل‌ذکر است که قبل از ظهور ماهواره، سال‌ها طول می‌کشید تا نفوذ فرهنگی صورت گیرد، اما در حال حاضر باوجود ماهواره، پیام‌ها در عرض چند ثانیه منتقل می‌شوند و فرهنگ خاصی را که مدنظر انتقال‌دهندگان است به‌ویژه درروی نسل جوان و نوجوان تأثیر شگرف عمیقی خواهد گذاشت که منجر به اختلال در فرهنگ‌ها می‌شود. ^[۸۰]
با توجه به سرمایه‌گذاری عظیم غرب برای گسترش فرهنگ خویش در اقصی نقاط جهان و به‌ویژه در جوامع اسلامی، امروزه کاربرد تلویزیون‌های ماهواره‌ای گسترش‌یافته و از مرزها فراتر رفته و به درون منزل ورود پیدا کرده است.
امپریالیسم غرب بنا بر ماهیت استکباری خود، به سلطه سیاسی و اقتصادی به کشورهای دیگر اکتفا نمی‌کند، بلکه علاوه بر آن در پی سلطه فرهنگی به کشورهای دیگر است. یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی آن‌ها برای این تهاجم فرهنگی، تلویزیون‌های ماهواره‌ای است. اگرچه این فناوری ماهیتاً منفی نیست و می‌توان از آن استفاده‌های بسیار مطلوبی کرد، اما متأسفانه در حال حاضر اکثریت قریب به‌اتفاق شبکه‌های تلویزیون ماهواره‌ای ابزاری برای گسترش سلطه فرهنگی غرب و رواج بی‌بندوباری بر سایر جوامع‌اند.
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش‌های متعدد در خصوص ماهواره و برنامه‌های آن فیلم‌ها و زنجیره‌های ماهواره‌ای، گرایش به بعد غیر الهی و تخریب فرهنگ در بعد بالایی قرار دارد.
لذت طلبی افراطی، روابط ناسالم و ضربدری و خشونت‌گرایی، بی‌بندوباری، از مهم‌ترین ارزش و رفتارهای ترویج‌شده در فیلم‌ها و زنجیره‌های ماهواره‌ای است.
نتایج دیگری که از این پژوهش به‌دست‌آمده است، نشان می‌دهد که لیبرالیسم، لمپنیسم و غرب‌گرایی سه جریان فرهنگی حاکم بر فیلم‌ها و زنجیره‌های ماهواره‌ای است. اگرچه جریان‌هایی از قبیل اسلام‌گرایی و تجددگرایی دینی نیز در آن‌ها وجود دارد، ولی به نظر می‌رسد که ضمن آگاه کردن جامعه نسبت به خطرات اندیشه‌های القایی توسط ماهواره‌ها، مخصوصاً در خصوص اطفال و نوجوانان می‌توان با سیاست‌گذاری‌های مناسب در این خصوص از بروز عوارض بعدی آن جلوگیری کرد. ^[۸۱]

بند سوم: رسانه‌های مبتنی بر داده‌های دیجیتال

با افزایش روزافزون کامپیوترهای شخصی و لپ‌تاپ‌ها و تبلت ها بازار داغ بازی‌های کامپیوتری دیجیتال و نرم‌افزارهای گوناگون و استفاده از اینترنت به شدت رو به افزایش است.
در خصوص بازی‌های دیجیتال که با روند رو به اوج آن روز به روز به میزان خشونت استفاده شده در آن رو به گسترش است، باید نگران این امر بود که این‌گونه تصاویر و بازی‌ها خواه ناخواه در رفتار و خصائل کودک و نوجوان ما تأثیرگذار است.
با توجه به این‌که در این حوزه نظارت‌های انجام شده به ورود این‌گونه رسانه‌ها و دریافت آن از سایت‌ها و منابع دیگر بسیار ضعیف است، خانواده‌ها باید هوشیار باشند تا از اثرات مخرب آن بر ذهن و روان کودکان و نوجوانان جلوگیری نمایند. علاقه کودکان و نوجوانان به بازی‌های کامپیوتری و دیجیتال با توجه به تنوع در این محصولات بسیار بالاست، به‌طوری‌که باوجود تبلت ها و گوشی‌های هوشمند ساعات زیادی را صرف بازی کردن می‌کنند و با بهره گرفتن از اینترنت هرگونه بازی و فیلمی را در دسترس خواهند داشت. یا به راحتی به شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس بوک و… که در واقع نوعی شبکه‌های ضد اخلاقی است می‌تواند اثرات سوء به همراه داشته باشد طوری که در بعضی جوامع بحث اعتیاد به اینترنت پیش آمده است و کمپ‌های مخصوصی را برای ترک آن پیش‌بینی کرده‌اند که فرد با مراجعه به آنجا تحت درمان قرار می‌گیرد.
فصل دوم:
نقش خانواده
در
بزهکاری اطفال و نوجوانان

فصل دوم: نقش خانواده در بزهکاری اطفال و نوجوانان

پدر و مادر هر طفل، نخستین الگوها و سرمشق‌هایی هستند که کودک رفتار خود را در خلال مهرورزی و تحسین آنان، بر اوامر و نواهی آن دو تطبیق می‌دهد. اگر اطفال در خانواده خویش الگویی نیابد که خود را با آن همانند سازد از آن کانون برمی‌تابد و پا به فرار می‌گذارد، کودک چون پیرو اصل لذت است از حقیقت می‌گریزد و در دنیای تخیلی و رؤیا گونه خود زندگی می‌کند و در اوضاع افسانه ای و اساطیری سیر می کند و گمان می‌برد که در کنار خدایان بر سر سفره نشسته است در چنین زندگی پر تلاوت است که طفل، تخیل و حقیقت، توهم و واقعیت را به هم می‌آمیزد و در معرض بزهکار شدن قرار می‌گیرد، نافرمانی می‌کند از خانه فرار می‌کند، پرخاشگر و ستیزه‌جو می‌شود. ^[۸۲]

مبحث اول: وضعیت و رفتار و ویژگی‌های خانوادگی

خانواده به‌عنوان کوچک‌ترین واحد اجتماعی، اساس تشکیل جامعه است. یکی از عوامل مؤثر در رفتار فرد خانواده است. کودک خصوصیاتی را از والدین خود به ارث می‌برد و از این طریق رشد و پیشرفت می‌کند. نفوذ والدین در کودک فقط از لحاظ ارثی نیست، بلکه کودک را از زندگی جمعی و فرهنگ جامعه آشنایی می‌سازد موفقیت خانواده، آداب و رسوم و عقاید خانواده و نحوه رفتار والدین با یکدیگر نیز در کودک مؤثر است.
«رایت» در خصوص خانواده چنین اظهار می‌کند که خانواده پایه و اساس جامعه بشری است. کودکانی که از طرف والدین خود طرد می‌شوند، یا در خانه‌ای پر از تعارض رشد می‌کنند، و یا نظارت کافی بر روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد در معرض خطر بسیار زیاد بزهکاری قرار می‌گیرند.
«ایمارژن» معتقد است که با دخالت دادن خانواده در مسئله بزهکاری نوجوانان می‌توان آن‌ها را در مسیر درست زندگی قرارداد. اگر تنها چیزی وجود داشته باشد که در بزهکاری دخالت دارد، آن چیز خانواده است. درک درست کارکرد خانواده و عملکرد نوجوان در خانواده هسته مرکزی بزهکاری می‌باشد. خانواده یکی از قوی‌ترین نیروهای اجتماعی شدن در زندگی است. آن‌ها به کودکان می‌آموزند که چگونه رفتارهای ناخواسته خود را کنترل کنند، ارضای نیاز خود را به تعویق اندازد و به حقوق دیگران احترام بگذارند.^[۸۳]
خانواده‌ها همچنین می‌توانند به کودکان پرخاشگری، رفتار ضداجتماعی و رفتار خشونت‌آمیز بیاموزند.^[۸۴]
این مطلب به تنهایی و به سادگی توضیح می‌دهد که چگونه دوره نوجوانی می‌تواند به رفتارهای بزهکاری منجر شود. رایت معتقد است که تربیت صحیح فرزند در طول سال‌های اولیه و پایانی دوره نوجوانی می‌تواند به عنوان یک سپر ضربه‌گیر از پیدایش رفتار بزهکارانه جلوگیری کند و به نوجوانان بزهکار در متوقف کردن رفتارهای خود کمک کند.
تحقیقات نشان می‌دهد که در معرض موقعیت‌های خشونت‌آمیز قرار گرفتن به عنوان مهم‌ترین منبعی است که در اوایل دوران نوجوانی دیده می‌شود و این ویژگی به این مفهوم است که نه‌تنها خشونت در خانواده بر روی نوجوانان اثر می‌گذارد بلکه خارج از منزل نیز این توانایی را دارد. ^[۸۵]
اگر خشونت تمامی جنبه‌های عاطفی محیط زندگی نوجوان را احاطه کند به احتمال زیاد چنین نوجوانی در فعالیت‌های بزهکاری شرکت خواهد کرد.
آقای «کاش ول» و «نیکولاس واک» معتقد به تئوری اجبار در خانواده هستند مبنی بر اینکه محیط خانواده می‌تواند بر شیوه و روابط درونی فردی جبری بیشتری دارند تمایل دارند که با یکدیگر ارتباط بیشتری داشته باشند و این‌گونه روابط، احتمال بروز رفتارهای بزهکارانه را افزایش می‌دهد. بنابراین درک روابط درون خانوادگی که شامل سازگاری خانوادگی، همبستگی و رضایتمندی در خانواده می‌باشند، می‌تواند اطلاعات بیشتری در درک نوجوانی فراهم آورد. ^[۸۶]
در بین شرایط اجتماعی که در تعیین چگونگی آینده شخص دخالت دارد کافی است که بدانیم خانواده نقش اساسی و اصلی در این زمینه دارد.
تعارض، نفاق، ناسازگاری و مشاجره میان پدر و مادر و یا ستیزه‌جویی و مرافعه و اختلاف میان هر دو یا یکی از آنان و کودک، رفتار خشونت‌آمیز اطرافیان با کودک و عدم تفاهم در میان آنان، آن‌چنان آثار شوم و زیان‌بخش در روان طفل باقی می‌گذارد که با اعمال شقاوت انگیز خود و بروز مفاسد، کاخ سعادت جامعه خویش را می‌لرزاند.
نه فقط ستیزه‌جویی و نفاق و رفتار خشونت‌آمیز، مفاسد خطرناک برای جامعه به بار می‌آورد بلکه خونسردی و سکوت دائمی والدین و کانون سرد و بی‌فروغ و خالی از محبت و مهر و نوازش آنان نیز توالی شومی در بر خواهد داشت. در مطالعات انجام شده بسیاری از جانیان خطرناک و سنگ دل و مجرمان به عادت کسانی هستند که در کودکی از نوازش مادری و محبت پدری محروم مانده و از این پس محرومیت رنج برده‌اند. در علت شناسی بزهکاری خردسالان و نوجوانان، خانواده اصلی ایفاگر نقش مستقیم و بسیار مهم است.

گفتار اول: وضعیت اشتغال والدین

اشتغال والدین در بیرون از منزل موجب کاهش کمیت کانون خانواده، آسیب و تعارض و اختلال در نقش والدین و از همه مهم‌تر باعث بزهکاری اطفال و نوجوانان می‌شود.
خمیرمایه مؤلفه‌های اصلی شخصیت متعادل و پویا یا متزلزل و آسیب‌پذیر کودکان و نوجوانان در کانون خانواده شکل می‌گیرد.
اشتغال والدین را می‌توان به گونه‌های مختلفی تقسیم کرد:

1. 1. زن و مرد به‌طور همزمان شاغل‌اند.

1. 1. زن و مرد به‌طور همزمان ولی نیمه‌وقت یا پاره وقت شاغل‌اند.

1. 1. زن و مرد متناوب شاغل‌اند یعنی نصف روز زن و نصف دیگر روز مرد.

1. مرد شغل آزاد دارد و از نظر زمانی شغل او انعطاف‌پذیر است، اما زن شغل اداری و انعطاف‌پذیر نیست.

۲-۲-۱ میدان الکتریکی و نیروی لورنتز……………………………………………………………………………………۱۰
۲-۲-۲ قانون اهم و نیروی لورنتز حجمی………………………………………………………………………………..۱۱
۲-۲-۳ قانون آمپر…………………………………………………………………………………………………………………….۱۲
۲-۲-۴ قانون فارادی………………………………………………………………………………………………………………..۱۲
۲-۲-۵ جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………………………..۱۳
فصل سوم: مروری بر چند روش تحلیلی در حل معادلات نویر استوکس
۳-۱ روش تحلیل مقیاسی………………………………………………………………………………………………………………..۱۵
۳-۲ روش انتگرالی……………………………………………………………………………………………………………………………۲۰
۳-۳-۱ روش تشابهی………………………………………………………………………………………………………………………..۲۳
۳-۳-۲ اثر وجود جریان از طریق دیواره : (دمش و مکش ) …………………………………………………………..۲۵
فصل چهارم: همرفت طبیعی روی صفحه مایل و حل انتگرالی معادلات حاکم
۴-۱ شرح مساله……………………………………………………………………………………………………………………………….۲۸
۴-۲ معادلات حاکم………………………………………………………………………………………………………………………….۲۹
۴-۳ حل انتگرالی معادلات حاکم……………………………………………………………………………………………………۳۲
۴-۳-۱ انتگرال­گیری از معادلات حاکم……………………………………………………………………………………..۳۲
۴-۳-۲ حل معادلات انتگرالی ممنتوم و انرژی…………………………………………………………………………۳۳
۴-۴ عدد ناسلت ………………………………………………………………………………………………………………………۳۷
۴-۵ تنش برشی ………………………………………………………………………………………………………………………….۳۸
فصل پنجم: اراﺋﻪ­ی نتایج
۵-۱ صحت سنجی برنامه کامپیوتری………………………………………………………………………………………………۴۰
۵-۲ تاثیر تغییرات زاویه سطح ( ) ……………………………………………………………………………………………..۴۲
۵-۳ تاثیر تغییرات پارامتر مغناطیسی …………………………………………………………………………………..۴۷
۵-۴ تاثیر تغییرات دامنه نوسان سطح …………………………………………………………………………………..۵۲
۵-۵ تاثیر تغییرات فرکانس نوسان سطح ……..………………………………………………………………………….۵۷
۵-۶ تاثیر تغییرات عدد پرانتل …….…………………………………………………………………………………………۶۲
۵-۷ تاثیر تغییرات سرعت مکش و دمش به سطح ………………………………………………………………۶۷
فصل ششم: نتیجه ­گیری و پیشنهادها
۶-۱ نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………………………………………………………….۷۷
۶-۲ پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………۷۸
فهرست منابع
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۸۰

فهرست شکل­ها

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحهشکل(۱-۱): هندسه مساله مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………………۶
شکل(۲-۱): هندسه مساله از نمای بالا…………………………………………………………………………………………………………………۱۳
شکل(۴-۱): هندسه مساله مورد بررسی……………………………………………………………………………………………………………….۲۸
شکل(۴-۲): شکل لایه مرزی سرعت و حرارت برای سیال با پرانتل بالا…………………………………………………………….۳۴

شکل(۴-۳): شکل لایه مرزی سرعت و حرارت برای سیال با پرانتل خیلی کم…………………………………………………..۳۵
شکل (۵-۲-۱): تاثیر تغییرات زاویه بر دامنه سرعت……………………………………………………………………………………………۴۲
شکل (۵-۲-۲): تاثیر تغییرات زاویه بر لایه مرزی سرعت……………………………………………………………………………………۴۳
شکل(۵-۲-۳): تاثیر تغییرات زاویه بر تنش برشی محلی…………………………………………………………………………………….۴۳
شکل(۵-۲-۴): تاثیر تغییرات زاویه بر تنش برشی میانگین…………………………………………………………………………………۴۴
شکل(۵-۲-۵): تاثیر تغییرات زاویه بر پروفیل سرعت………………………………………………………………………………………….۴۴
شکل(۵-۲-۶): تاثیر تغییرات زاویه بر لایه مرزی حرارت…………………………………………………………………………………….۴۵
شکل(۵-۲-۷): تاثیر تغییرات زاویه بر عدد ناسلت محلی…………………………………………………………………………………….۴۵

شما نمی‌توانید موارد درون زباله‌دان را ویرایش کنید. مورد را به بیرون از زباله‌دان منتقل و سپس آن را ویرایش کنید.

در این قانون در فصل هشتم، حدود مسئولیت جزائی افراد از جمله اطفال را بیان کرده است. تنها یک ماده از این فصل به مسئولیت جزائی اطفال اختصاص داده شده است. این ماده صرفنظر از اشکالاتی که به آن وارد می شود گویا سیاست جدید نظام، در رابطه با مسئولیت جزائی افراد و اطفال می باشد.
در ماده ۲۶ این قانون آمده است: اطفال در صورت ارتکاب جرم مبری از مسئولیت کیفری هستند در تبصره یک همین ماده می خوانیم، منظور از طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد.
در متن ماده، اطفال بطور کلی از مسئولیت جزائی مبری شده اند بنابراین اطفال تقریبا تا حدود ۱۵ سالگی دارای یک نوع مسئولیت خواهند بود. پایان دوره طفولیت نیز، بلوغ شرعی یا واقعی اطفال قرار داده شده است- طبق تبصره الحاقی به ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی- مصوب ۱۳۶۱به سن بلوغ در نزد پسران ۱۵ سال قمری تمام و در نزد دختران ۹ سال تمام قمری می باشد. بنابراین افراد زیر این سن طفل محسوب شده و از مسئولیت جزائی نیز از مسئولیت جزائی نیز مبری بوده و بطبع مجازاتی نیز نخواهند داشت. ملاحظه می شود که از قوه ممیزه اطفال و سن تمیز آنان سخنی به میان نیامده است. گویا تأثیری در میزان مسئولیت اطفال ندارد. در حالیکه قوانین جزائی اسلام به قوه ممیزه اطفال توجه دارد و به صراحت اطفال را به دو دسته ممیز و غیر ممیز تقسیم می کند که در مبحث بعد بیان خواهد شد.

در تبصره ۳- این ماده آمده است: در جرایم مهمه هر گاه برای تربیت اطفال بزهکار تنبیه بدنی آنان ضرورت پیدا کند- تنبیه بایستی به کیفیتی باشد که دیه به آن تعلق نگیرد. در اینجا منظور از جرایم مهمه روشن نبوده و مرز تفکیک جرایم مهم و غیرمهم، با توجه به نسخ تقسیم بندی سابق مجازات بر اساس جنایت ، جنحه و خلاف معلوم نمی باشد حال نمی دانیم اگر طفل ممیزی که از آن صحبت نشده است مرتکب جرم غیر مهمی که ملاک تشخیص اهمیت نیز روشن نمی باشد ، گردد. مستحق تنبیه بدنی خواهد بود و به عبارت دیگر دارای مسئولیت جزایی نسبی و مجازات تادیبی می باشد یا خیر.
از طرفی بر طبق اصول و قواعدی که قانون گذار با توجه به آنها ، به وضع قوانین مبادرت ورزیده است اطفال ممیز دارای مسئولیت نسبی بوده و مستحق مجازات تادیبی می باشند و از طرف دیگر در متن مواد قانونی، مطلبی در این مورد بیان نشده است و اصولاً طبق تبصره ۳ این ماده می توان در جرایم مهمه، نسبت به اطفال غیر ممیز نیز تنبه بدنی اعمال کرد. در صورتیکه آنان فاقد قوه ادراک و تمیز بوده و از محطورات قانونی و امر و نهی آن، بدون اطلاع بوده و اساساً توانایی درک ماهیت اعمال خود و تفاوت خوب و بد را ندارد. و در ماده ی ۲۶ می گوید. تربیت آن بنظر دادگاه به عهده سرپرست اطفال و عند الاقتضاء کانون اصلاح و تربیت می باشد.
و در تبصره ۲ ماده ۲۶ می گوید چنانچه غیر بالغ مرتکب قتل و ضرب و جرح شود، عاقله ضامن است ضمانت عاقله از اختصامات قوانین جزایی اسلام می باشد که در مبحث شرایط تحقق مسئولیت از عمل دیگری بیان خواهد شد.
در انتهای این قوانین به مسئله تمیز اطفال توجه شده است به عبارت دیگر طبق این قوانین اطفال را می توان به دو دسته ممیز و غیر ممیز تقسیم کرد که حدود مسئولیت جزایی آنان با یکدیگر متفاوت
می باشد. مجازاتهای تادیبی نیز نسبت به اطفال غیر ممیز اعمال نشده و نسبت به اطفال ممیز اعمال می گردد. این توجه به قوه ممیزه می رساند که قانون گذار ایرانی، مسئله تمیز، از بلوغ جدا کرده و برای اطفال غیر بالغ قوه ممیزه را قائل است و توجه دارد که عده ای از اطفال غیر بالغ فاقد قوه فهم و درک نسبت به اعمال خود بوده و عده ای دیگر این توانایی فهم را دارند و از شعور بیشتری نسبت به افراد دسته قبل برخوردار می باشند.
نکته دوم با توجه به این که قانون گذار در رابطه با مجازات اطفال بزهکار رویه تخفیف را در پیش گرفته است و در پاره ای از مواقع ماهیت جرم ارتکابی تغییر می یابد در مواردی که خود قانون، مجازات جرم بخصوص را در شرایط خاصی تخفیف داده است، با توجه به ماهیت جرم و مجازات یقیین شده نوع جرم ارتکابی هم ممکن است تغییر پیدا کند۱.
در رابطه با اطفال نیز بعلت عدم وجود بلوغ در آنان که از شرایط تحمل مسئولیت جزایی کامل
می باشد، قانون گذار مجازات تادیبی خاصی را برای جرایم در نظر گرفته است که خفیفتر از مجازات تعیین شده برای مرتکبین بالغ آن می باشد مثال جنایت را در دادگاه جنحه محاکمه می شدند طبق مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴.
مسئولیت جزائی اطفال در اسلام
در فصل های پیش، مطالبی در رابطه با مسئولیت جزائی در اسلام بیان شد که طبق آن، سبب مسئولیت جزائی، ارتکاب عمل مجرمانه یا همان ارتکاب معصیت می باشد. یعنی ارتکاب هر فعلی که از طرف شارع، حرام و ترک هر فعلی که انجام آن واجب اعلام شده باشد گناه و معصیت محسوب شده و مسئولیت جزائی در پی خواهد داشت و گفته شد که اساس مسئولیت جزائی به دو پایه ادراک و اختیار
می باشد و از شرایط عامه تکلیف که هر مکلفی باید آن ها را دارا باشد، بلوغ می باشد و اصولاً مسئولیت جزائی کامل بر عهده افراد بالغ خواهد بود بنابراین هر کدام از پایه ها یا شرایط عامه تکلیف وجود نداشته باشد، مرتکب از مسئولیت جزائی مبری خواهد بود. در رابطه با اطفال باید گفت که فرض بر این است که آن ها در ارتکاب عمل خود، دارای اختیار (نفی اجبار) اما بحث در مورد ادراک و بلوغ می باشد.
الف) بلوغ
در حقوق جزائی اسلام ، پایان دوره طفولیت مرحله بلوغ می باشد هر طفلی با رسیدن به بلوغ شرعی، دوران طفولیت را سپری می کند و همان طوری که گفته شده بلوغ از شرایط تکلیف می باشد، بنابراین برای افراد غیر بالغ تکلیفی متصور نخواهد بود و اصل کلی در حقوق جزای اسلام و مسئولیت جزائی این است که اطفال بطور کلی از مسئولیت جزائی کامل مبری می باشند، در روایات اسلامی، شرط اجرای مجازات را بلوغ مرتکبین قرار داده است و می رساند که عدم اجرای مجازات برای افراد غیر بالغ ناشی از عدم دارا بودن مسئولیت جزائی می باشد که در مورد بلوغ در فقه اسلامی مطالبی بیان شد که در اینجا به چند روایت بسنده می کنیم:
عن حمران قال: سالت ابا جعفر(ع) قلت له: متی یجب علی الغلام ان یوخذ بالحدود التامه و یقام علیه و یوخذبها؟ قال: اذا خرج عند الیتم و ادرک قلت فذلک حد یعرف به؟ فقال اذا احتلم او بلغ خمس عشره سنه او اشعرو و انبت قبل ذلک، اقیمت علیه الحدود التامه و اخذبها و اخذت له۱.
همین عبارت برای دختران نیز وارد شده است.
فقهاء اسلام نیز به تبع روایات وارده در کتب خود، یکی از شرایط اولیه جهت اجرای مجازات را بلوغ قرار داده اند، برای مثال در تحریر الوسیله آمده است: یشترط فی وجوب الحد علیه (السارق) امور، الاول البلوغ فلو سرق الطفل لم یحد۲.
از رسول اکرم(ص) نقل شده است: رفع القلم عن ثلاثه: عن الصبی حتی یحتلم و عن المجنون حتی یفیق و عن النائم حتی یستیقظ۳.
و از حضرت امیر(ع) نیز نقل شده است که: (اتی عمر بامرأته مجنونه قد زنت فامر برجمها). فقال علی (ع): اما علمت ان القلم یرفع عن ثلاثه، عن الصبی حتی یحتلم و عن المجنون حتی یفیق و عن النائم حتی یستیقظ۴.
در قواعد الفقهیه می نویسد: ان قوله(ع) رفع القلم عن الصبی معناه ان الصبی لیس علیه جعل من قبل الشارع… ولم یکتب (علیه) شیئاً و صغاً و لا تکلیفاً۵.
چیزی که مسلم است و مورد اتفاق همه فقها و دانشمندان اسلامی می باشد این است که به مقتضای این حدیث تکلیف و مسئولیت از اطفال غیر بالغ برداشته شده است که نتیجتا مجازات نیز در مورد آنان اعمال نمی گردد پس طبق حدیث تکلیف و مسئولیت و مجازات از اطفال برداشته شده است.
ب) ادراک یا تمیز
مسئله بعد تمیز می باشد، گفته شده که طفل در بدو تولد، هیچ گونه تمیزی نسبت اعمال و رفتار خود ندارد و قوه تمیز،در طول زمان در اطفال ایجاد شده و به تدریج رشد می یابد.
در حقوق جزای اسلام نیز به تناسب وجودور شد قوه ممیزه در اطفال، تکالیف و مسئولیت های خفیفی برای آنان در نظر گرفته شده است. احادیث و روایاتی در این باب وارد شده است که می رساند، حقوق اسلام مسئله تمیز را پذیرفته است و به وجود دو دوره عدم تمیز و تمیز اطفال در ایام طفولیت قائل می باشد در اغلب ابواب فقهی از جمله عبادات، عقود و معاملات و نیز در مباحث مربوط به حقوق جزایی، فقها عظام، اشاراتی به قوه ممیزه داشته اند.
تا به حال گفته شد که در بحث از مسئولیت جزائی اطفال در اسلام ، باید از بلوغ و تمیز بحث کرد. گفتیم که در اسلام افراد غیر بالغ از مسئولیت جزایی مبری می باشند در مورد قوه ممیزه هم ذیلاً بحث
می شود تا در پایان و با توجه به این دو مبحث نتیجه گیری شود.
بحث را با این شکل دنبال می کنیم که ابتدا روشن می نمائیم که در روایات اسلامی و عبارت فقها به مسئله تمیز توجه شده و این مطلب که در دوره ای از ایام طفولیت ، قوه ممیزه در طفل پیدا می شود پذیرفته شده است، منظور از توجه به قوه ممیزه این است که برای دسته ای از اطفال در سنینی مشخص تکالیفی خفیف در نظر گرفته شده است و این می رساند که این اطفال با اطفال کوچکتر از خود تفاوت داشته و توانایی درک ماهیت اعمال و تکالیف را با لنسبه دارا می باشند. پس از آن در مورد سن تمیز مطالبی عنوان می شود و در پایان، نتیجه ی بحث از مسئولیت جزایی اطفال در اسلام و تقسیم بندی آنان در این رابطه
بیان می شود.
در این بخش به احادیث و روایاتی به عنوان نمونه اشاره می شود که صرفنظر از مدلول آنها به اطفال در سنین و یا کیفیات بخصوصی توجه شده است و این می رساند که در آن سنین و یا حالات مخصوص. اطفال دارای توانائی های خاصی می باشند و می توان از آنان به طور محدود تکلیف خواست و این خصیصه تکلیف پذیری محدود که جز با قبول وجود قوه ممیزه در اطفال مورد نظر میسر نمی باشد. احادیث در ۲ بند حقوقی و جزائی بیان می شود.
بند اول - حقوقی
در شرایط متعافدین دربیع آمده است: وهی امور: الاول البلوغ فلایصح بیع الصغیر و لوکان ممیزا۱.
۱) عی ابی عبدالله (ع) قال: تزوج رسول الله(ص)ام سلمه، زوجها ایاه عمر بن ابی سلمه و هو صغیر لم یبلغ الحلم؟ قال الشارح، هذا یدل علی الجوا زکون الصبی الممیز و کیلافی العقد قبل البلوغ).
۲) عن ابی عبدالله(ع) قال: یجوز طلاق الصبی اذا بلغ عشر سنین۲.
۳) عن ابی عبدالله(ع) انه قال: اذا بلغ الغلام عشر سنین وا وصی من ما له بالیسیر فی حق جازت وصیته و اذا کان ابن سبع سنین فاوصی من ماله بالیسیر فی حق جازت وصیته۳.
بند دوم- جزائیات
۱- عن احدهما (ع) قال فی الصبی یشهد علی الشها ده فقال: ان عقله حین یدرک انه حق، جازت شهادته۱.
۲- قال: سالت اسماعیل بن جعفر: متی تجوز شهاده الغلام؟ فقال، اذا بلغ عشرسنین…. فقال، ان رسول الله (ص)… فاذا کان للغلام عشر سنین جاز امره وجازت شهادته^۲.
۳- در صفات شهود: و هی امور الاول البلوغ فلا اعتبار بشهاده الصبی غیر الممیز مطلقاً و لابشهاده الممیز فی غیر القتل و الجرح و لا بشهادته فی هما اذالم یبلغ العشر۳.
۴- در شرایط قاذف می گوید: یعتبر فی القاذف البلوغ و العقل ، فلوقذف الصبی لم یحدو ان قذف المسلم البالغ العاقل ، نعم لو کان ممیزا یوثر فیه التادیب ، ادب علی حسب رای الحاکم^۴.
۵- عن محمد ابن مسلم قال: سالت اباجعفر(ع) عن الصبی سرق قال: ان کان له تسع سنین قطعت یده و لا یضیع حد من حدود الله تعالی۵. (قال الشارح: هذا محمول علی قطع بعض الاصابع).
۶- عن محمد بن مسلم قالت سالت ابی جعفر(ع) عن الصبی یسرق فقال: ان کان وسبع سنین اواقل رفع عینه فان عاد بعد سبع سنین قطعت بناته اوحکت حتی تدمی …؟^۶
۷- عن الرجل علیه السلام قال: اذا تم للغلام ثمان سنین فجازامره و قد مجبت علیه الفرائض
و الحدود^۷.
با توجه به مطالب مذکور، روشن می شود که در حقوق جزای اسلام به قوه ممیزه در اطفال توجه کافی و لازم شده است و این توجه نشانه این است که حقوق جزائی اسلام، بین طفل غیر ممیز و طفل ممیز تفاوت قائل شده است. طفل غیر ممیز، چون فاقد تمییز و تشخیص است و درک و شعور چندانی ندارد، بنابراین به طور کلی، از مسئولیت جزائی مبرا می باشد. اما طفل ممیز به خاطر دارا بودن قوه ممیزه و درک ماهیت اعمال خود و تشخیص خوب از بد و مجاز از ممنوع دارای مسئولیت جزائی نسبی می باشد که به تبع این مسئولیت، مجازاتی از نوع تأدیبی نیز برای او در نظر گرفته شده است که به نمونه ای از آن اشاره شد و در مبحث مربوط به تأدیبی اطفال در حقوق جزای اسلام به طور تفصیل، بیان خواهد شد.
اکنون پس از ذکر روایات وارده و عبارات فقها عظام که در آن ها به اطفال در سنین و یا کیفیات به خصوصی توجه شده بود، اینک به مسئله تمیز در سن خاصی از ایام طفولیت یعنی سن تمیز در حقوق جزای اسلام می پردازیم.
سن تمییز در حقوق جزای اسلام
در خلال مطالب گذشته، معلوم شد که وجود قوه ممیزه در دوره ای از ایام طفولیت، دراطفال ثابت است. در رابطه با سن تمیز باید گفت که در احادیث و روایات وارده از معصومین(ع) که به نمونه هایی از آن ها اشاره شد، یک سن به خصوص و معینی به عنوان سن تمیز ذکر نشده است و در خلال آن ها به سنین متعددی از جمله شش، هفت،هشت و ده سالگی اشاره شده است که به نظر می رسد با توجه به تعدد
سوال کنندگان و تنوع نسبی مناطق جغرافیایی و شرایط و خصوصیات آنان که تاثیر به سزائی در ایجاد و رشد قوه ممیزه دارد و باتوجه به اطلاع معصوم(ع) در مورد وضعیت اطفال مورد سوال قابل توجیه باشد. البته روایات بسیاری نیز وجود دارد که نظر به افراد و اطفال خاصی نداشته و حکم کلی را بیان می کند و می توان احکام کلی را از آن ها استخراج نمود. از بررسی روایات وارده می توان نتیجه گرفت که تاکید بیشتر روایات بر سن هفت سالگی می باشد و طفل هفت ساله را می توان ممیز خواند. از طرف دیگر فقها عظام نیز اغلب به سن هفت سالگی به عنوان سن تمیز اشاره کرده اند و نویسندگان حقوق جزای اسلامی هم از این رویه پیروی کرده اند از جمله در التشریع الجنایی در رابطه با مرحله تمیز آمده است:
تبدا هذه المرحله به بلوغ الصبی السابعه من عمره تنتهی بالبلوغ.۱
استاد فیض می نویسد: حداقل سن تمیز هفت سالگی است ولی ممکن است برخی کودکان دیرتر یا زودتر به سن تمیز برسند۲.
نکته ای که به نظر می رسد، این است که با توجه به سنین متعدد مورد اشاره در احادیث و روایات وارده مبنی بر وجود قوه ممیزه و تکلیف پذیری محدود اطفال می توان نتیجه گرفت که تعیین سن هفت سالگی به عنوان سن تمیز یک قاعده تغییر ناپذیر نمی باشد و هر وقت که وجود قوه ممیزه در اطفال، احراز شد می توان آنان را دارای مسئولیت جزایی نسبی دانست و مجازات تادیبی را در صورت ارتکاب جرم نسبت بر آنان اعمال کرد. یعنی اگر قبل از هفت سالگی، قوه ممیزه در طفلی به اثبات برسد، طفل مسئولیت جزائی نسبی خواهد داشت و بر عکس اگر عدم وجود قوه ممیزه در طفلی که بیش از هفت سال دارد، به اثبات برسد، طفل جز اطفال غیر ممیز محسوب شده و به طور کلی از مسئولیت جزائی مبری خواهد بود.
باتوجه به مطالب مزبور می توان در حقوق جزای اسلامی، برای اطفال از حیث مسئولیت جزائی و با توجه به وجود یا عدم وجود قوه ممیزه در آن ها سه درجه از مسئولیت جزائی اشاره کرد و بر حسب آن اطفال نیز به سه دسته تقسیم می شوند.
الف) سن عدم مسئولیت جزائی
اطفال غیر ممیز، فاقد هر نوع مسئولیت جزائی می باشند،این مرحله با تولد اطفال شروع شده و تا سن هفت سالگی(سن تمیز) ادامه می یابد.طفل در این مرحله از ادراک وتشخیص خوب از بد عاجز است و قابل مواخذه نسبت به اعمال ارتکابی خود نمی باشد. تادیبی نیزبه اطفال در این مرحله از اعمال نمی گردد.
ب) سن مسئولیت جزائی نسبی