پائو (۱۹۸۶) در پژوهشی با عنوان “آزمایش تجربی قانون لوتکا” روشی متفاوت از لوتکا جهت بررسی رابطه بین نویسندگان و مقالات آنان پیشنهاد داد. وی به چگونگی محاسبه مقدار توان n و مقدار ثابت c در فرمول لوتکا و آزمون کولموگروف - اسمیرنوف پرداخت. وی برخلاف لوتکا که فقط نویسندگان اول مقالات را در مطالعه خود آورد، همه نویسندگان یک مقاله را مورد شمارش قرار داد.
سن، تایب و حسن^[۵۸] (۱۹۹۶) در پژوهشی به آزمایش قانون لوتکا در حوزه موضوعی علوم کتابداری و اطلاع­رسانی پرداختند. منبع مورد استفاده در این پژوهش چکیده­نامه علوم کتابداری و اطلاع­رسانی (لیزا) در سال ۱۹۹۲ و نمایه سالانه نویسندگان لیزا در سال ۱۹۹۳ بود. نتایج حاصل از پژوهش وی نشان داد که که قانون لوتکا در صورتی که n برابر با ۳٫۲۳ در منبع اول و ۳٫۱ در منبع دوم باشد قابل تایید است. وی تبیین کرد که ارزش n در این حوزه موضوعی نسبت به دیگر حوزه ­های موضوعی از آن جهت بیشتر است که تعداد نویسندگان دارای دو یا تعداد بیشتری مقاله در این حوزه موضوعی نسبت به دیگر حوزه ­های موضوعی کمتر است.
پاترا و چاند^[۵۹] (۲۰۰۷) در پژوهشی به بررسی میزان انطباق تعداد نویسندگان هندی و تعداد مقالات آنان در پایگاه اطلاعاتی پاب­مد^[۶۰] و وب­آو­ساینس با قانون لوتکا پرداختند. آنان نام ۵۰۷۱ نویسنده را در بازه زمانی ۱۹۸۲ تا ۲۰۰۵ را از پایگاه­های اشاره شده استخراج کردند. نتایج نتایج حاصل از بررسی نشان داد که تعداد نویسندگان و تعداد انتشارات آنان در این دو پایگاه اطلاعاتی با قاعده لوتکا انطباق ندارد.
باریوس، بورگو، ویلاجینز^[۶۱] و همکاران (۲۰۰۸) در پژوهشی به تحلیل کمی تعداد نویسندگان و تعداد انتشارات آنان در حوزه روانشناسی گردشگری پرداختند. مطالعه آنان شامل آثار منتشر شده در پایگاه اطلاعاتی وب­آو­ساینس در بازه زمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ بود. آنان از این پایگاه مشخصات ۸۵۴ نفر از نویسندگان که دارای ۵۷۲ مقاله بودند استخراج کردند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که تعداد نویسندگان و تعداد مقالات آنان با قانون لوتکا انطباق ندارد اما قاعده پائو را تایید می­ کند.
احمد و رحمان (۲۰۰۹) به تحلیل کمی تعداد نویسندگان کشور بنگلادش و تعداد مقالات آنان در حوزه موضوعی تغذیه در پایگاه اطلاعاتی پزشکی پاب­مد در بازه زمانی ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۶ پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که تعداد نویسندگان و تعداد مقالات آنان با قاعده لوتکا انطباق ندارد ولی تعداد نویسندگان و تعداد مقالات آنان با قاعده پائو انطباق دارد.
زینب، آنی، و انوار^[۶۲] (۲۰۰۹) به تحلیل کمی تعداد نویسندگان و تعداد انتشارات آنان در مجله علوم رایانه مالزی^[۶۳] پرداختند. مطالعه آنان شامل مقالات منتشر شده در این مجله در بازه زمانی ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۷ بود. با بهره گرفتن از روش شمارش طبیعی، تعداد نویسندگان و تعداد مقالات آنان با بهره گرفتن از قاعده لوتکا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که داده ­ها با قاعده لوتکا انطباق ندارد. آنان معتقدند که به گفته پاترا و چاند (در پزشکی) در برخی از حوزه ها قاعده لوتکا صادق نیست.
سروانتس، سانتانا، گوئیلرا^[۶۴] و همکاران (۲۰۰۹) به تحلیل کمی تعداد نویسندگان و تعداد انتشارات آنان در حوزه موضوعی روانپزشکی پرداختند. مطالعه آنان شامل آثار منتشر شده در پایگاه اطلاعاتی وب­آو­ناولج^[۶۵] تا سال ۲۰۰۷ بود. آنان از قاعده پائو برای بررسی انطباق تعداد نویسندگان و انتشارات آنان استفاده کردند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که تعداد نویسندگان و تعداد مقالات آنان با قاعده پائو انطباق دارد.

۲-۲-۳- جمع­بندی

مرور تحقیقات انجام شده در خارج از کشور نشان می­دهد که هیچ گونه پژوهشی پیرامون مقایسه رشته­ های مختلف به لحاظ طول حیات علمی و تعیین تفاوت­ها و شباهت­های بین­رشته­ای انجام نشده است. همچنین شاخص طول فعالیت علمی نیز در هیچ پژوهشی چه در داخل کشور و چه در خارج کشور مورد توجه قرار نگرفته است. ­در داخل کشور نیز پژوهشی پیرامون طول حیات علمی نویسندگان و بررسی بهره­وری علمی پژوهشگران با توجه به شاخص مذکور و اهمیت عامل زمان در ارزیابی پژوهشگران صورت نگرفته است.

۲-۳- پرسش­های اساسی پژوهش

سرانه انتشار پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۱، در رشته­ های مختلف چگونه است؟

آیا بین طول حیات علمی پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۱، در رشته­ های مختلف اختلاف معناداری وجود دارد؟

آیا بین طول فعالیت علمی پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۱، در رشته­ های مختلف اختلاف معناداری وجود دارد؟

آیا بین نرخ انتشار پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۱، در رشته­ های مختلف اختلاف معناداری وجود دارد؟

آیا بین نرخ انتشار بهنجارشده پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۱، در رشته­ های مختلف اختلاف معناداری وجود دارد؟

۲-۳- ۱- پرسش­های فرعی پژوهش

رتبه ­بندی پژوهشگران ایرانی بر اساس نرخ انتشار در بازه زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۱ چگونه است؟
رتبه ­بندی پژوهشگران ایرانی بر اساس نرخ انتشار بهنجارشده در بازه زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۱ چگونه است؟

۲-۴- تعاریف مفهومی و عملیاتی پژوهش

۲-۴-۱-تعاریف مفهومی

بهره­وری علمی: عبارت است از میزان تولیدات پژوهشی دانشمندان که بر مبنای داده­هایی مانند تعداد انتشارات تولیدشده توسط پدیدآورندگان در حوزه مربوطه و همچنین تعداد استنادهای دریافت شده توسط آن انتشارات سنجیده می­ شود. همچنین، سنجش بهره­وری شمار پژوهشگران در یک حوزه را دربرمی­گیرد (دیوداتو، ۱۳۹۱، ص ۱۵۷) .
طول حیات علمی: عبارت است از مدت زمان مشارکت پژوهشگران در فعالیت­های پژوهشی که بر حسب فاصله بین سال آغازین و سال پایانی انتشار مقالات اندازه ­گیری می­ شود (گوپتا، کاریسیداپا، ۱۹۹۷) .
نرخ انتشار: عبارت است از میانگین تعداد انتشارات بر سال در طول حیات علمی پژوهشگر (هیوبر و واگنر-دوبلر، ۲۰۰۱) .
سرانه انتشار: عبارت است از میانگین تعداد انتشارات بر پژوهشگران در یک بازه زمانی معین (توتکوشیان، و همکاران، ۲۰۰۳) .

۲-۴-۲- تعاریف عملیاتی

تولیدات علمی: منظور آن دسته از آثار علمی است که در بازه زمانی ۱۹۹۱-۲۰۱۱ در مجلات تحت پوشش پایگاه­های استنادی تامسون رویترز منتشر شده ­اند. در این پژوهش، واژه ­ها یا عبارات دیگری نظیر مقالات، مقالات علمی، انتشارات یا پژوهش­ها ناظر بر همین مفهوم به کار گرفته شده است.
پژوهشگران ایرانی: منظور آن دسته از نویسندگانی است که نام ایران به عنوان کشور متبوع آنان در فیلد C1 یا RP مربوط به داده ­های انتشارات علمی ثبت شده است.
بهره­وری علمی: عبارت است از سطح انتشار علمی پژوهشگران ایرانی که بر اساس سه شاخص سرانه انتشار، نرخ انتشار و نرخ انتشار بهنجارشده اندازه ­گیری می­ شود.
سرانه انتشار: عبارت است از میانگین تعداد انتشارات علمی بر شمار پژوهشگران ایرانی در بازه زمانی مورد بررسی.
طول حیات علمی: مدت زمانی که پژوهشگر در بازه زمانی مورد بررسی به انتشار مقاله مشغول بوده است. این معیار بر اساس فرمول ذیل محاسبه می­ شود:
طول حیات علمی = آخرین سال انتشار مقاله - نخستین سال انتشار مقاله + یک.
گرچه بازه مورد بررسی ثابت و یک دوره ۲۱ ساله را تشکیل می­دهد، آشکار است که طبق این فرمول طول حیات علمی پژوهشگران با هم یکسان نخواهد بود. زیرا پژوهشگری ممکن است در یک نقطه زمانی از بازه مورد بررسی از فعالیت باز مانده باشد.
طول فعالیت علمی: تعداد سال­هایی که پژوهشگر در طول حیات علمی خود به انتشار مقاله دست زده است. این معیار بر اساس شمارش فراوانی سال­های انتشار مقالات محاسبه می­ شود. آشکار است که بسته به الگوی انتشاراتی فرد، طول فعالیت علمی همواره برابر یا کوچکتر از طول حیات علمی خواهد بود.
نرخ انتشار: منظور میانگین انتشارات علمی هر یک از پژوهشگران ایرانی در طول حیات علمی وی است که بر اساس فرمول ذیل محاسبه می­ شود:
نرخ انتشار = مجموع مقالات علمی / طول حیات علمی
نرخ انتشار بهنجارشده: منظور نرخ انتشار بهنجارشده بر اساس طول فعالیت علمی است که بر اساس فرمول ذیل محاسبه می­ شود:
نرخ انتشار بهنجارشده = (مجموع مقالات علمی / طول حیات علمی) × طول فعالیت علمی
همان­طور که مشاهده می­ شود، در نرخ انتشار بهنجارشده، نرخ انتشار بر اساس طول فعالیت علمی که کسری از طول حیات علمی است بهنجار می­ شود. هر چه مقدار این کسر () که می­توان آن را “ضریب فعالیت” نامید، بیشتر به طرف یک میل کند، نشانگر فعالیت منظم­تر پژوهشگر در سال­های حیات علمی وی است.
رشته: منظور از رشته، دو نوع رده­بندی موضوعی پژوهشگران است. نخستین رده­بندی بر اساس مقولات موضوعی مجلات صورت گرفت که با توجه به گستردگی آن­ها در قالب ۲۰ رده موضوعی کلی­تر ئی­اس­آی^[۶۶] دسته­بندی شد. رده­بندی دوم، بر اساس گروه آموزشی یا پژوهشی پژوهشگر که در وابستگی سازمانی وی منعکس شده است صورت گرفت.

فصل سوم

روش­شناسی پژوهش

۳-۱- مقدمه

در این فصل، روش به کارگرفته شده، جامعه آماری، ابزار و شیوه گردآوری داده ­ها و روش تجزیه و تحلیل آن­ها شرح داده می­ شود.

۳-۲- روش پژوهش

روش پژوهش، پیمایشی با رویکرد علم­سنجی است. این رویکرد، یکی از متداول­ترین روش­های ارزیابی فعالیت­های علمی و مدیریت پژوهش است که بر مطالعه الگوهای تولید علم در حوزه ­های مختلف علمی، سیاستگذاری علمی، ارزیابی متون پژوهشی و غیره تأکید دارد (عصاره، حیدری، زارع فراشبندی، و همکاران، ۱۳۸۸، ص۴۷) .