بین ۳/۰ تا ۷/۰

بیشتر از ۷/۰

ضریب تمیز

کمتر از ۲/۰

-

-

۱(۲۸/۱%)

بین ۲/۰ تا ۳/۰

-

۲(۵۶/۲%)

۱(۲۸/۱%)

بیشتر از ۳/۰

۷(۹۷/۸%)

۶۰(۹۲/۷۶%)

۷(۹۷/۸%)

بر اساس داده ­های خام و کدگذاری شده، حدوداً ۸ درصد سوالات دشوارند که از ضریب تمیز بالاتر از ۳/۰ برخوردارند. همچنین، ۵۴/۱۱% سوالات آسان و مابقی، از دشواری متوسط برخوردارند. از دو جدول بالا، می توان دریافت که نتایج تحلیل کلاسیک با داده های خام و کدگذاری شده در درس زیست شناسی نیز، تا چه حد به هم نزدیک است.
سوال :آیا سوالات امتحانات نهایی بر اساس IRT از ویژگی های روان سنجی مطلوب برخوردارند؟ جهت پاسخ­گویی به این سوال، ابتدا لازم است مفروضات این نظریه در دو آزمون ادبیات­فارسی و زیست­شناسی مورد بررسی قرار گیرند. مفروضاتی که در صورت برقراری آنها نتایج معتبر و دقیقی بدست خواهد آمد. دو مفروضه اولیه و اساسی این نظریه عبارتند از: تک بعدی بودن و استقلال موضعی. در صورت برقراری این مفروضات، تحلیل سوالات در دو آزمون مذکور، با بهره گرفتن از نرم افزار BILOG-MG انجام می­ شود و پارامترهای هر سوال به همراه آزمون خی دو و سطح معناداری در دو مدل یک پارامتری و دو پارامتری ارائه می­گردد. سپس برازندگی تک تک سوالات با مدل­های مذکور بررسی و در ادامه ملاک های تفسیر پارامتر­های سوال ذکر می­ شود که براساس این ملاک ها، به توصیف و تحلیل مقادیر پارامترهای سوال پرداخته می­ شود. همچنین، روش­های معمول در نظریه پرسش پاسخ که به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد استفاده قرار می­گیرند، عبارتند از:
منحنی ویژگی سوالات به تفکیک مدل­ها
منحنی ویژگی و تابع آگاهی یک سوال نمونه
مقادیر بیشینه آگاهی سوالات و تتای ماکسیمم
تابع آگاهی آزمون و خطای استاندارد اندازه ­گیری
هیستوگرام توزیع توانایی آزمودنی­ها
تحلیل روان­سنجی سوالات آزمون ادبیات­فارسی بر­اساس مدل های IRT
بررسی مفروضات
همان­طور که همبلتون و همکاران(۱۹۹۱، ترجمه فلسفی نژاد، ۱۳۸۹) بیان کرده ­اند؛ تک بعدی بودن یک مفروضه اصلی است که در مدل های IRT به طور گسترده­ای مورد استفاده قرار گرفته است و به این معناست که تنها یک توانایی بوسیله مجموعه سوالاتی که آزمون را می­سازند، اندازه ­گیری شود. این مفروضه نمی­تواند بطور کامل برآورد گردد. زیرا عوامل متعددی عملکرد آزمودنی را تحت تاثیر قرار می­ دهند. آنچه در این میان مهم است، حضور عامل یا مؤلفه­ی غالب در هر آزمون است که عملکرد آزمودنی را متأثر می­سازد.
برای سنجش تک بعدی بودن آزمون روش­های متعددی پیشنهاد شده است که در این پژوهش، از نمودار اسکری استفاده می­ شود. جهت بررسی تک­بعدی بودن در این نمودار باید به دنبال افت شیب­دار بود. زیرا جایی است که ارزش­ها وضعیت ثابتی به خود ­گیرند. تعداد بارهای ارزشی قبل از افت نشان دهنده بعدیت است.

نمودار­۴-۱: نمودار اسکری آزمون ادبیات فارسی
نمودار اسکری آزمون ادبیات فارسی نشان می دهد که آزمون مذکور دارای یک عامل غالب است و به عبارتی تک بعدی است. وقتی که مفروضه تک بعدی بودن برقرار است استقلال موضعی نیز حاصل می­ شود از این حیث این دو مفهوم با هم معادل اند ( لرد، ۱۹۸۰؛ به نقل از همبلتون و همکاران، ۱۹۹۱، ترجمه ی فلسفی نژاد، ۱۳۸۹).
برآورد پارامتر­های سوال به تفکیک مدل
پس از اطمینان از برقراری مفروضات، نتایج تجزیه و تحلیل سوالات آزمون ادبیات فارسی بر اساس مدل یک پارامتری و دو پارامتری در جدول زیر ارائه می شود.
جدول۴-۲۷: مقادیر برآوردشده­ی پارامترهای سوال به همراه آزمون خی دو و سطح معناداری در مدل­های
یک پارامتری و دو پارامتری در آزمون ادبیات فارسی

سوال

یک پارامتری

دو پارامتری

دشواری

خی دو

سطح معناداری