پیشنهاد می­گردد محققین گرامی یا دانشجویان عزیزی که می­خواهند در این زمینه فعالیت داشته باشند اقدام به بررسی غلظت­های یالاتر این هورمون بر روی ریزغده­زایی گیاه سیب­زمینی نمایند. غلظت­های پیشنهادی (۰، ۵/۲، ۵، ۵/۷، ۱۰، ۵/۱۲ و ۱۵ میلی­گرم در لیتر) می­باشند.

شکل ۵-۹) ریزغده­زایی در حضور هورمون ۲iP
۵-۱۰- آزمایش ۱۰: بررسی اثر BAP بر روی تولید ریز­غده­:
بر طبق نتایج بدست آمده هورمون BAP دارای اثر مثبت بر ریزغده­زایی ارقام سیب­زمینی به کار رفته در آزمایش می­باشد. تمامی ارقام بیشترین میزان ریزغده­زایی را در تیمار شماره سه (غلظت ۵ میلی­گرم در لیتر BAP) نشان دادند، بررسی­های آماری نیز حاکی از وجود تفاوت معنی­دار بین این تیمار و سایر تیمارهای بکار رفته در این آزمایش بود. نتایج حاصل از این آزمایش با نتایج عبادی و ایرانبخش (۲۰۱۱) مطابقت داشت.
با توجه به افزایش معنی­دار تعداد ریزغده توسط هورمون BAP این هورمون برای بررسی اثر متقابل با سایر هورمون­ها انتخاب گردید. غلظت ۵ میلی­گرم در لیتر BAP به عنوان غلظت برتر و غلظت ۱۰ میلی­گرم در لیتر هورمون BAP به همراه محیط کشت فاقد هورمون به عنوان سایر سطوح تیماری برتر به مرحله بررسی اثر متقابل برده شدند.

شکل ۵-۱۰) ریزغده­زایی در حضور هورمون BAP
۵-۱۱- آزمایش ۱۱: بررسی اثر CCC بر روی تولید ریز­غده:
بر طبق نتایج بدست آمده هورمون CCC دارای اثر مثبت بر ریزغده­زایی ارقام سیب­زمینی به کار رفته در آزمایش می­باشد. تمامی ارقام بیشترین میزان ریزغده­زایی را در تیمار شماره سه (غلظت ۵۰۰ میلی­گرم در لیتر CCC) نشان دادند، بررسی­های آماری نیز حاکی از وجود تفاوت معنی­دار بین این تیمار و سایر تیمارهای بکار رفته در این آزمایش بود. نتایج این تحقیق با نتایج حسین^[۱۵۰] و همکارانش (۲۰۰۶) مطابقت نداشت، علت این امر این بود که حسین و همکارانش از غلظت­های بیش از ۲۵۰ میلی­گرم در لیتر در تحقیقاتشان استفاده نکرده بودند.
با توجه به افزایش معنی­دار تعداد ریزغده توسط هورمون CCC این هورمون برای بررسی اثر متقابل با سایر هورمون­ها انتخاب گردید. غلظت ۵۰۰ میلی­گرم در لیتر CCC به عنوان غلظت برتر و غلظت ۱۰۰۰ میلی­گرم در لیتر هورمون CCC به همراه محیط کشت فاقد هورمون به عنوان سایر سطوح تیماری برتر به مرحله بررسی اثر متقابل برده شدند.

شکل ۵-۱۱) ریزغده­زایی در حضور هورمون CCC
۵-۱۲- آزمایش ۱۲: بررسی اثر GA3 بر روی تولید ریز­غده­:
نتیجه آزمایش بیانگر نقش منفی اثرات هورمون GA3 در تشکیل ریزغده سیب­زمینی است. نتایج آزمایش توسط تحقیقات اطرشی و همکاران (۱۳۸۹) و وانگ و هو (۱۹۸۲) تایید می­گردد. غلظت­های مختلف هورمون GA3 در شرایط تاریکی سبب تحریک افزایش شاخه­زایی در گیاهچه گردید. شاخه­ های تولید شده به علت عدم وجود نور فاقد کلروفیل به رنگ سفید دیده شدند (شکل ۵-۱۲).

شکل ۵-۱۲) تحریک شاخه­زایی در محیط کشت حاوی هورمون GA3 و شرایط تاریکی
۵-۱۳- آزمایش ۱۳: بررسی اثر NAA بر روی تولید ریز­غده­:
بر طبق نتایج بدست آمده هورمون NAA دارای اثر مثبت بر ریزغده­زایی ارقام سیب­زمینی به کار رفته در آزمایش می­باشد. تمامی ارقام بیشترین میزان ریزغده­زایی را در تیمار شماره دوم (غلظت ۵/۰ میلی­گرم در لیتر NAA) نشان دادند، بررسی­های آماری نیز حاکی از وجود تفاوت معنی­دار بین این تیمار و سایر تیمارهای بکار رفته در این آزمایش بود.
با توجه به افزایش معنی­دار همه صفات توسط تیمار دوم (غلظت ۵/۰ میلی­گرم در لیتر NAA)، این تیمار به عنوان تیمار برتر برای آزمایش­های مرحله اثر متقابل انتخاب گردید. علاوه بر تیمار دوم، تیمارهای اول و سوم نیز برای بررسی­های بیشتر و دقیق­تر جهت حضور در آزمایش­های اثر متقابل هورمون­های برتر بر روی ریزغده­زایی ارقام سیب­زمینی انتخاب گردیدند.

شکل ۵-۱۳) ریزغده­زایی در حضور هورمون NAA
۵-۱۴-آزمایش ۱۴: بررسی اثر متقابل هورمون­های برتر بر روی تولید ریزغده:
با توجه به نتایج بهینه­سازی تیمارهای آزمایش، محیط کشت مناسب برای تولید ریزغده و سایر صفات موثر بر آن (اندازه و وزن ریزغده و تعداد چشم در آن) برای رقم ساوالان محیط کشت MS همراه با غلظت ۱۰۰۰ میلی­گرم در لیتر CCC (نمودار ۵-۵)، برای رقم سانته محیط کشت MS همراه با ۱۰۰۰ میلی­گرم در لیتر CCC با مطلوبیت ۷۴۳/۰ (نمودار ۵-۶)، برای رقم آگریا محیط کشت MS همراه با غلظت ۹۵/۹۹۹ میلی­گرم در لیتر CCC نمودار (۵-۷) و برای رقم مارکیز محیط کشت MS همراه با غلظت ۱۰۰۰ میلی­گرم در لیتر CCC و ۰۲/۰ میلی­گرم در لیتر NAA (نمودار ۵-۸) پیشنهاد می­گردد.
نتایج حاصل از آزمایش با نتایج تاور و همکارانش (۱۹۸۵) مطابقت نداشت. این محققین محیط کشت مناسب جهت ریزغده­زایی را محیط کشت MS همراه با ۵ میلی­گرم در لیتر BAP و ۵۰۰ میلی­گرم در لیتر CCC معرفی نمودند این در حالی است که در این آزمایش پس از بهینه­سازی تیماری محیط کشت متناسب با هر رقم برای تولید حداکثری ریزغده معرفی گردید.
عبادی و ایرانبخش (۲۰۱۱) بیان داشتند بیشترین میزان تولید ریزغده برای رقم در محیط کشت MS حاوی ۵ میلی­گرم در لیتر BAP حاصل می ­آید که با نتایج این آزمایش تطابق نداشت. علت این عدم تطابق عدم حضور هورمون CCC در آزمایش­های این محققین بود. اطرشی و همکارانش (۱۳۸۹) بیان داشتند که حضور هورمون CCC در محیط کشت سبب افزایش تعداد و وزن ریزغده می­گردد که با نتایج حاصل از این آزمایش مطابقت دارد.

نمودار۵-۵) نمودار بهینه­سازی اثر متقابل هورمون­ها بر روی تولید و رشد ریزغده رقم ساوالان

نمودار۵-۶) نمودار بهینه­سازی اثر متقابل هورمون­ها بر روی تولید و رشد ریزغده رقم سانته

نمودار۵-۷) نمودار بهینه­سازی اثر متقابل هورمون­ها بر روی تولید و رشد ریزغده رقم آگریا

نمودار۵-۸) نمودار بهینه­سازی اثر متقابل هورمون­ها بر روی تولید و رشد ریزغده رقم مارکیز
مقایسه­ تولید ریزغده در محیط­های بهینه شده بین ارقام مختلف نشان می­دهد که رقم سانته با مطلوبیت ۷۴۳/۰ بیشترین رشد تولید ریزغده را در بین ارقام مختلف دارا می­باشد. پس از رقم سانته ارقام آگریا با مطلوبیت ۵۹۶/۰، ساوالان با مطلوبیت ۵۳۷/۰ و در آخر رقم مارکیز با مطلوبیت ۲۸۱/۰ قرار دارند (شکل ۵-۱۴).

شکل ۵-۱۴) ریزغده­زایی توسط ارقام مختلف. A: ساوالان، B: سانته، C: آگریا و D: مارکیز.
مقایسه اندازه ریزغده تولیدی توسط ارقام مختلف نشان داد که رقم مارکیز تولید ریزغده با اندازه بزرگتر نسبت به سایر ارقام می نماید. پس از رقم مارکیز به ترتیب ارقام سانته، آگریا و ساوالان قرار دارند (شکل ۵-۱۵).

شکل ۵-۱۵) مقایسه اندازه ریزغده­های تولیدی. A: ساوالان، B: سانته، C: آگریا و D: مارکیز.
جمع­بندی و پیشنهادات:

• • مرحله ضدعفونی:

فرایند ضدعفونی سطحی مواد گیاهی یکی از مهم­ترین مراحل در انجام طرح­های کشت بافت و انتقال گیاهچه به محیط کشت می­باشد که اگر گیاه دچار آلودگی سیستمیک نباشد بهترین، سریع­ترین و کم هزینه­ترین روش برای انتقال گیاهچه به محیط کشت و عاری از آلودگی (ویروس، قارچ و باکتری) نمودن ریز نمونه­ها نسبت به روش­های کشت مریستم و باززایی از کالوس می­باشد.
با مطالعه منابع مختلف متوجه شده که هر محققی نحوه خاص و یا مقدار متفاوتی از مواد را نسبت به دیگر محققان برای ضدعفونی مواد گیاهی پیشنهاد می­نماید که علت این امر مربوط به زمان یا فصل انجام آزمایش­ها، نوع بافت ریزنمونه، سن فیزیولوژیک، شرایط نگهداری و سلامت گیاه و میزان آلودگی گیاه با عوامل ایجاد آلودگی می­باشد.
با توجه به جمیع شرایط پیشنهاد می­نماید که برای انجام فرایند ضدعفونی به ترتیب زیر عمل نمایید:

1. 1. انتخاب گیاه مادری سالم برای تهیه ریزنمونه و تا حد امکان عاری از آلودگی

1. 1. شستشوی ریزنمونه­ها با آب جاری و دو قطره مایع دستشویی به مدت ۳۰ دقیقه

1. 1. ضدعفونی ریزنمونه­ها با الکل ۷۰% به مدت ۶۰ ثانیه

1. 1. ضدعفونی گیاه با هیپوکلریت سدیم و دو قطره توین ۸۰ (نکته قابل توجه این­که میزان یا درصد استفاده از هیپوکلریت سدیم و هم­چنین زمان استفاده از آن بسته به شرایط ریزنمونه که پیش­تر گفته شد متفاوت می­باشد و نمی­ توان مقدار ثابتی را برای آن پیشنهاد نمود).

1. 1. سه مرتبه آب شویی با آب مقطر استریل شده.