۱-هدایت افراد در کتابخانه‌ها هنگامی که به دنبال منبعی برای یافتن اطلاعات خود می‌باشند؛
۲- تهیه فهرستگان که نوع دیگری از خدمات میباشد؛
۳- ارجاع به پایگاه‌های اطلاعاتی و مراکز دیگر اطلاع‌رسانی؛
۴- طرح‌های همکاری با ساختارهای نوین همراه می‌شود؛
۵- ایجاد تنوع و انسجام بوجود می‌آید؛
۶- آگاهی رسانی جاری و اشاعه اطلاعات گزیده: تنوع روزافزون منابع و نشریات به حدی است که گردآوری و مطالعه اطلاعات تازه حتی در رشته‌های بسیار تخصصی برای فرد متخصص کاری مشکل و مستلزم صرف وقت زیاد، تعدد و پراکندگی مدارک است. بدین لحاظ در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی علاوه بر خدمات سنتی، لازم است نظام‌های جدید اشاعه اطلاعات ایجاد گردد تا بتوان با بهره گرفتن از فناوری نوین با این مشکل مقابله کرد. نمایه‌ها و چکیده‌ها از ابزارهای پایش و اشاعه اطلاعات هستند که برای تسریع در امر پردازش اطلاعات معمول شده‌اند (همان، ۲۷).
۲-۷٫ اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها
اهداف همکاری بین کتابخانه‌ای به شرح زیر است:
-
- بهبود کارآیی و کفایت کتابخانه‌های مشارکت کننده تا نیازهای مراجعه کنندگان را مرتفع سازند؛
-
- بهبود قابلیت دسترسی و دستیابی به منابع کتابخانه‌ای؛
-
- حداکثر استفاده از منابع کتابخانه‌ای موجود در اینجا منابع کتابخانه‌ای شامل منابع مالی، نیروی انسانی، اسناد، تجهیزات، وسایل و سایر تسهیلات کتابخانه است (مختاری معمار، ۱۳۷۶، ۱۳۱).
در رابطه با اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های جنوب شرق آمریکا (سولی نت) را به عنوان نمونه‌ای از کتابخانه که در زمینه همکاری بین کتابخانه‌ای اهداف آنان مشخص شده است را ذکر می‌نماییم.
برنامه‌های سولی نت برای سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ به تکامل تدریجی خدمات کمک می‌کند تا نیازهای فعلی و آتی کتابخانه‌های عضو را در سه حوزه تأمین نماید:
-
- سولی نت به فراهم آوری خدمات در برنامه‌های موجود که توسط اعضاء ارزشگذاری میشوند، از جمله آموزش مستمر، محصولات کتابخانه‌ای و منابع الکترونیکی، ارائه خدمات اُ. سی. ال. سی ادامه خواهد داد.
-
- همزمان با آن، سولی نت خدمات جدیدی را ایجاد می‌کند تا به کتابخانه‌ها کمک کند نقش مهم‌تری در جوامع خود داشته باشند. منابع دیجیتالی را به طور مؤثر در خدمات کتابخانه ادغام می‌کند، و از فرصت‌های یادگیری الکترونیکی استفاده می‌کند تا کارکنان کتابخانه‌ها را توانمندتر و کارآمدتر نماید.
-
- در حمایت از تمام برنامه‌ها و خدمات، سولی نت تقویت سازمانی را از طریق توسعه نیروی انسانی کارآمد و توانمند، به کارگیری وسایل الکترونیکی خود – سرویس، و کنترل هزینه مؤثر ادامه خواهد داد.
در واقع سولی نت از رویکردهای متنوعی برای دستیابی به این اهداف، با تأکید بر مشارکت قوی، همیاری و ارتباطات مؤثر، استفاده می‌کند. در حمایت از جامعه کتابداری به طور اعم و اعضای خود به طور به اخص، سولی نت چهار هدف زیر را برای خود شناسایی کرده است:
هدف اول: همکاری و مشارکت که این هدف بر ترویج همکاری بین کتابخانه‌ها و گروه‌های کتابخانه‌ای و حمایت از زیر ساخت‌های همکاری در منطقه تأکید دارد.
هدف دوم: کتابخانه‌ها که به عنوان رهبران جامعه برای رسیدن به این هدف هستند، تلاش می‌شود تا کتابخانه‌های قوی در سراسر منطقه از طریق فعالیت‌هایی که ارزش و جایگاه آنها را درون جامعه افزایش میدهد، ایجاد شود.
هدف سوم: خدمات، سومین هدف سولی نت است که در حقیقت فراهم آوری خدمات، هزینه سودمند با کیفیت خوب و به موقع برای رسیدن به منظور افزایش منابع اطلاعاتی اعضاء و بهبود تحویل اطلاعات و خدمات به مراجعان کتابخانه میباشد.
هدف چهارم: تقویت سازمانی سولی نت که سعی دارد برای تمام اعضاء یک همکار و منبع مطلع، قابل اتکاء و قابل اطمینان باشد. به همین دلیل پیوسته سازمان خود را از جنبه‌های مختلف تقویت می‌کند (عبدالمجید، ۱۳۸۴، ۳).
به نظر می‌رسد در حوزه‌ی اهداف همکاری کتابخانه‌ها، که از طریق الکترونیکی صورت می‌گیرد، بحث ایزو کردن‌ها باشد که در گذشته محدود بوده و امروزه از خدمات ایزو هزاران اثر را میتوان خلق نمود. در ایزو از اینکه منابع تکراری وارد کتابخانه شوند، ممانعت به عمل می‌آید. و میتوان با این وسیله منابع جدید وارد کتابخانه نمود. در برنامه اهداف همکاری فعالیت کتابخانه طوری هماهنگ می‌شود که در جهت مرتفع ساختن نیاز مراجعان باشد. تا جایی که امکانات و تجهیزات اجازه می‌دهند، منابع را توسعه داد. این کار هم به نفع کتابخانه خواهد بود وهم جامعه که بتوانند به نحو مطلوب از آن استفاده نمایند. آسان سازی و سهولت دسترسی به منابع کتابخانه‌ها، می‌تواند در اهداف همکاری مفید واقع شود. عمدتاً امروزه در شرایطی هستیم که چاره‌ای جز سیاستگذاری اطلاعاتی نیست. در این‌گونه موارد است که وقتی هر شخصی بتواند منابع مورد نیازش را در شرایط مطلوب بدست آورد، در زمینه مطالعه و پژوهش خود موفق‌تر خواهد بود. هنگامی که همه این موارد باعث شدند به هدف خود برسیم، معلوم می‌گردد که این راه را با موفقیت طی نموده‌ایم. در این صورت نیز ابتدا باید پی ببریم در چه شرایطی هستیم و چه امکاناتی داریم. در این زمینه آینده‌نگری وجود داشته باشد که یکی از آنها در رابطه با حیطۀ کاری مدیران میباشد کهبه همه‌ی امور سازمان خود تسلط کافی داشته باشند. در صورتی که مشکلات متوجه سازمان شد، مشکل را به نحو مطلوب برطرف نمایند. از طرف دیگر، توان مدیران در مدیریت کتابخانه‌ها به داشتن امکانات و تجهیزاتی است که در اختیار دارند. اگر در زمینه امکانات و تجهیزات کمبود داشته باشند باعث می‌شود کتابداران با هم همکاری نداشته باشند. برای رفع چنین مشکلاتی در بین سازمان‌ها و کتابخانه‌ها از طریق موجبات همکاری بین کتابخانه‌ای و ابزارهای همکاری که فهرستگان مشترک و فهرست‌نویسی به صورت یکسان و… میباشد، میتوان اقدام، و خلاء ناشی از آن را پر نمود. اگر در طرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای گردش اطلاعات ایجاد کنیم، محدودیت فضا را در نظر بگیریم و با اشتراک منابع، منابع مورد نیاز دیگر کتابخانه‌ها را در اختیار آنان قرار دهیم، اولین حسن این است که در وقت خواننده، هزینه‌ها و خیلی از موارد صرفه جویی صورت گرفته است. و همانطور که می‌دانیم فقط در ارتباط است که می‌شود از تجربه و اندوخته دیگران بهره برد امروزه بحث ارتباطات در کتابخانه‌ها مطرح است با این روش می‌شود نظام همکاری و هماهنگی در بین کتابخانه‌ها را بوجود آورد. مهم‌ترین بحثی که در ارتباط و با اهداف همکاری کتابخانه‌ها وجود دارد اصلاح و بهینه سازی مجموعه‌ی عناوین موجود در کتابخانه‌ها، از جمله مجلات چاپی لاتین گروه‌های آموزشی دانشگاه، نصب نسخه‌های جدید نرم افزارهای کتابخانه و ویرایش آن به منظور استانداردسازی خدمات کتابخانه‌ای، برگزاری دوره‌های آموزشی برای کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی به منظور آشنایی بیشتر با خدمات و اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها و گسترش ارتباط بین دانشگاه‌ها به منظور تأمین منابع مورد نیاز کاربران میباشد.
۲-۸٫ همکاری بین کتابخانه‌ای؛ غنی کردن کتابخانه‌های کوچک
در جهان کتابداری و اطلاع‌رسانی بحث‌ها و مسائل بسیاری مطرح است که همگی در راستای بهبود وضع کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی و بهینه کردن خدماتی است که این نهادهای فرهنگی ارائه می‌کنند که در نتیجه همه این تلاش‌ها به مراجعین منتهی می‌گردد. از میان همه مسائل و مباحث باید به دو مسأله اشاره کرد: سرنوشت کتابخانه‌های بزرگ چیست؟ و تا چه حد می‌توانند رشد کنند؟ گران شدن قیمت مواد کتابخانه‌ای، بالا رفتن هزینه‌ها و کاهش بودجه کتابخانه‌ها در بعضی موارد و گاه عدم تطبیق افزایش هزینه‌ها و نیازها.
از آنجایی که هیچ کتابخانه‌ای قادر نیست کلیه آثار منتشره حتی در یک رشته را در سطح بین المللی فراهم آورد و حتی اگر امکان چنین کاری وجود داشته باشد، چنانچه عوامل دیگری چون سازماندهی درست و فراهم آوردن امکان دستیابی به منابع نباشد طبیعی است که کار مثبتی انجام نخواهد گرفت. سالهاست که مسأله همکاری بین کتابخانه‌ها به منظور کاهش سرعت رشد کتابخانه‌های بزرگ و غنی‌تر کردن مجموعه کتابخانه‌های کوچک در اثر انجام این فرایند، مطرح است و حتی برنامه‌هایی با عنوان‌های متفاوت در سراسر جهان در حال اجراست که هر چند روش‌ها متفاوت است اما همگی می‌کوشند امکان استفاده از منابع موجود در کتابخانه‌های عضو این همکاری را برای آحاد جامعه فراهم آورند. در ایران نیز فعالیت‌های چند در این راستا انجام گرفته که همگی ناکام مانده‌اند که از آن جمله میتوان به طرح امانت بین کتابخانه‌ای (شروع ۱۳۴۸) که در واقع به خدمات فتوکپی خلاصه می‌شود، اشاره کرد. طرح دیگر تعمیم خدمات کتابخانه‌های تخصصی به افراد غیر عضو است که آن هم با مشکلات بسیاری روبه‌روست از جمله نارضایتی کتابداران کتابخانه‌های عضو طرح. از آنجایی که هیچ کتابخانه‌ای قادر نیست کلیه آثار منتشره حتی در یک رشته را در سطح بین المللی فراهم آورد و حتی اگر امکان چنین کاری وجود داشته باشد، چنانچه عوامل دیگری چون سازماندهی درست و فراهم آوردن امکان دستیابی دخالت نداشته باشند، طبیعی است که کار مثبتی انجام نخواهد گرفت (رضایی خجسته، ۱۳۷۹، ۲۷).
اگر به صورت جدی اجرای برنامه‌ی همکاری و اشتراک منابع را دنبال کنیم، لازمه آن بوجود آوردن سازمان‌هایی برای به اجرا درآمدن برنامه‌های جامعی به منظور همکاری و اشتراک منابع میباشد. اگر این امر همانطور که در بالا اشاره شد در بین کتابخانه‌های کوچک شروع شود، بهتر است زیرا به این وسیله میتوان تجربه‌های بسیاری را کسب نمود و برای راه اندازی طرح‌های همکاری در کتابخانه‌های بزرگ و دارای منابع عظیم بکار برد. در این بین سازمان‌ها، جهت تحقق اهداف طرح‌های همکاری، با ایجاد پایگاه‌های مناسب در مناطق مختلف در جهت تحقق اهداف طرح‌های همکاری پیش بینی‌های لازم را می‌کنند تا در بین راه دچار مشکل نشود.
۲-۹٫ همکاری بین کتابخانه‌ها درمان نه پیشگیری
«همکاری بین کتابخانه‌ها» مفهومی است که در اواخر قرن بیستم در عالم کتابداری مطرح شده است. در واقع در هر شماره از نشریات کتابداری مطلبی درباره همکاری کتابخانه‌ها ذکر می‌شود. ما در تلاش‌های خود در جهت غلبه بر بسیاری از موانعی که با آنها مواجه هستیم به همکاری کتابخانه‌ها به عنوان یک نوش‌دارو نگاه می‌کنیم. در بیشتر موارد بخش ویژه‌ای را به منظور انجام مسئولیت‌های کاری این گونه طرح‌ها بوجود آورده‌اند. نمونه اخیر، فعالیت آموزش عالی آمریکاست که به درستی میتوان آن را در حوزه «همکاری کتابخانه‌ای» جای داد. این فعالیت در یک مجموعه گزارش سه گانه که توسط انجمن دانشگاه‌های آمریکا منتشر شد منعکس گردیده است. این سازمان تقریباً از ۶۰ دانشگاه بزرگ و معتبر در کشور تشکیل شده است. تقریباً از سه سال پیش، سه وظیفه را جهت مقابله با مسائلی که کتابخانه‌های تحقیقاتی آمریکا با آن روبه رو هستند، مطرح کردند. یکی از آن وظایف عبارت است از: تلاش‌های همکارانه‌ای که هدفش تأمین دسترسی به اطلاعاتی است که برای فعالیت‌های مؤثر و کارآمد دانشگاه‌ها ضروری است. همکاری کتابخانه‌ها در سطح وسیع‌ترین مفهوم خود عبارت است از: کار مشترک بین دو یا چند کتابخانه به منظور تهیه و تدارک خدمات بهتر برای مراجعه‌کنندگان. با توجه به یک موافقت‌نامه مشترک اقدام به مجموعه‌سازی برای کتابخانه‌های کودکان می کند. اکثر اوقات کتابخانه‌ها به این دیل اقدام به همکاری می‌کنند که پول کافی ندارند تا به تنهایی کار خود را پیش ببرند. «وقتی عضو یک کتابخانه‌ی تعاونی یا یکی از اعضای طرح همکاری میشوید صاحب کتابخانه‌ای هستید که هرگز همان نخواهد ماند». منظور این است که شرکت در یک تشکل تعاونی ایجاب می‌کند که هر یک از مؤسسات عضو نسبت به روش‌ها و ساختار داخلی خود تجدید نظر کنند و روش‌ها را به دقت تغییر دهند. یا حداقل اگر تمام ساختارش را تغییر نمی‌دهند آن بخشی را که با دیگر اعضاء مشترک هستند و همکاری دارند مورد تجدید نظر و اصلاح قرار دهد. همچنین تعهد دیگری که وجود دارد این است که هر یک از شرکاء توافق کنند چه مواردی را امانت بدهند. به منظور تأمین این تعهدات است که همه اعضاء باید روشهای داخلی و سیاست‌هایشان را مرور کنند. پیش از هر چیز کتابخانه‌ها باید تصمیم بگیرند که کدام منابع مجاز برای امانت به سایر کتابخانه‌هاست و یا کدام یک از مجموعه‌های ویژه (تخصصی) می‌تواند به سایر مؤسسات ارسال گردد؟ در مورد نسخ خطی کم اهمیت‌تر چه تضمینی را باید اتخاذ نمود؟ حتی ممکن است لازم باشد که به منظور تأمین نیروی انسانی بیشتر، بودجه محلی را مورد تجدید نظر قراردهند یا وجوهات ویژه‌ای برای آن منظور کنند. به عبارت دیگر سرعت و دقت در این امر بستگی به طرح‌ریزی و سیاست‌هایی دارد که از قبل تعیین شده است.
در حوزه اشتراک منابع توفیق ما به کارآیی سیستم‌های تحویل متکی خواهد بود. در حالی که بعضی از مراجعین راضی هستند که برای دسترسی به منابع خود به مدت نامحدودی انتظار بکشند. اکثر آنها هنوز می‌خواهند حتی الامکان به منابع زود دسترسی پیدا کنند. گاهی اوقات سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رود، به هدف خود می‌رسند.
هم‌چنان‌که به سوی ایجاد تعاونی‌های کتابخانه‌ای حرکت می‌کنیم باید به دقت فکر کنیم، به خاطر بسپاریم: «هنگامی که یک همکاری کتابخانه‌ای ایجاد می‌گردد هرگز نباید متوقف شود.» ما باید برای آنچه که می خواهیم تأسیس کنیم دقیق باشیم و به خاطر بسپاریم که همکاری کتابخانه‌ای فراتر از آن است که ما آن را پیموده‌ایم. مدیران در حوزه فعالیت خود، دانشگاه ها، جوامع و مدارس همیشه در جستجوی راه‌هایی هستند که هزینه‌های خود را کاهش دهند. در مقابلِ قدرت تولید و خدمات تأثیر نامطلوبی از این قضیه نگرفته‌اند. معمولاً نگرش بهتر، صحبت کردن درباره خدمات در حال گسترش، بوجود آمدن اطلاعات بیشتر با همان قیمت سابق و قابل دسترس بودن اطلاعات است، تا سخن گفتن در مورد صرفه‌جویی‌هایی که ممکن است تحقق یابد. «بالاخره به خاطر داشته باشید که وقتی همه چیز گفته شد و انجام گردید، خود شاهدی بر اجراهستند». مسئله این نیست که چگونه طرح‌های خود را ارائه دهیم، چگونه آنها را توصیف کنیم، بلکه مسئله این است که بتوانیم آنها را که گفتیم تحقق بخشیم و بتوانیم ادعا کنیم که موفق هستیم. در جهانی با منابع محدود، ضرورتاً کتابخانه‌ها ناچار به از خود گذشتگی هستند. همه باید آرزوهای خود را تا آنجا که واقعیت‌های اجتماعی زندگی را منعکس سازد تعدیل کنیم. حتی همانطور که بیشتر به سمت جامعه اطلاعاتی حرکت می کنیم، باید این حقیقت را بپذیریم که هیچ یک از مؤسسات ما نمی‌توانند به طور مستقل وجود داشته باشند. به طوری که ناچار خواهیم بود روشهای همکاری را توسعه دهیم، تا نیازهای اطلاعاتی جامعه‌ی «استفاده کننده» را تأمین کنیم. همان گونه که به این سو حرکت می کنیم نباید عقب بمانیم. باید راهی راکه در آن قدم گذاشته‌ایم، بفهمیم و واقعیت‌های وضعیت در حال اقدام را درک کنیم(بوآسه، ۱۳۷۴، ۳۴۷-۳۳۴)[۲۹].
چنانچه همکاری بین کتابخانه‌ها همانگونه که در نوشته بالا به آن پرداخته شده، اگر به شکل درمان نگاه شود نه به عنوان پیشگیری، راه حل خوبی خواهد برای اینکه به صورت فعال و جدی به این امر پرداخته شود. تا بتوان برای توسعه همه جانبه کتابخانه‌ها که سرمایه‌های اصلی علم و دانش در آن وجود دارد تلاش‌های درخور و شایسته انجام داد.
۲-۱۰٫ امانت بین کتابخانه‌ای
با بهره گرفتن از خدمات امانت بین کتابخانه‌ای سیاست مجموعه سازی کتابخانه‌ها بهتر پایه‌ریزی می‌شود و گسترش مجموعه آنها منطقی‌تر خواهد شد. هر کتابخانه مجموعه‌ای را که از آن انتظار می‌رود گردآوری می کند و از امانت بین کتابخانه‌ای به عنوان ابزاری برای تقویت مجموعه خود استفاده خواهد کرد. البته این امر نباید موجب آن شود که کتابخانه‌ای برای پاسخگویی به نیازهای عمومی مراجعان خود به سایر کتابخانه‌ها وابسته شود. همچنین خدمات مرجع کتابخانه‌ها گسترش یافته و مراجعه کنندگان به دنیای دانش خارج از مجموعه کتابخانه راه مییابند. امکان پاسخگویی به سؤالات مرجع در سطحی گسترده با دستیابی به پایگاه‌های اطلاعاتی و منابع سایر کتابخانه‌ها فراهم می‌شود. در حقیقت امانت بین کتابخانه‌ای یک رگ حیاتی جهت دسترسی به دنیای دانش است. طبق قانون امانت بین کتابخانه‌ای ۱۹۹۳، کلیه امور مربوط به امانت بین کتابخانه‌ای از طریق شبکه‌های کتابخانه‌ها انجام می‌شود. نظیر ارسال درخواست‌ها، صورت حساب‌ها، پرداخت‌ها و حتی مدارک به صورت الکترونیکی میباشد. دامنه‌ی خدمات امانت بین کتابخانه‌ای بستگی به کتابخانه‌هایی دارد که در طرح امانت بین کتابخانه‌ای فعالیت دارند. ممکن است چندین کتابخانه در یک زمینه موضوعی خاص، یا کتابخانه‌های یک دانشگاه در یک شهر یا چندین شهر با یکدیگر مرتبط شوند و همکاری متقابل داشته باشند. این همکاری در چارچوب مقررات و ضوابط خاصی صورت می‌پذیرد که در سه سطح جغرافیایی محلی و منطقه‌ای، ملی و بین المللی تدوین می‌گردد. که به صورت مختصر اشاره‌ای به آنها می‌نماییم.
۱- جغرافیایی محلی و منطقه‌ای: در یک سازمان بین چند سازمان با درونمایه یکسان در یک شهر یا منطقه خاص (استان)؛
۲- ملی: مانند دانشگاه‌های یک کشور؛
۳- بین المللی: نیازمند توافقات بین المللی است. پشتوانه مالی نیاز دارد. یکی از موانع در کشورها در رابطه با همکاری کتابخانه‌های غنی‌تر حاضر به همکاری با دیگر کتابخانه‌ها که بضاعت کمتری دارند نیستند. برای اینکه گردش اطلاعات در کتابخانه صورت پذیرد، ارزش آن به تغییر است. بهترین نوع یا شرایط همکاری در خارج از مرزها صورت می‌گیرد و باعث می‌شود گستردگی اطلاعات صورت گیرد.
در برنامه‌ریزی امانت بین کتابخانه‌ای مدت زمانی که مدارک در اختیار استفاده کنندگان قرار می‌گیرد، باید مشخص باشد. زمان ارسال درخواست‌های عادی/ سریع، زمان دریافت مدارک و استفاده از مدارک و تحویل آن باید محاسبه و در نظر گرفته شود. آگاهی از مدت زمان امانت بین کتابخانه‌ای برای استفاده کنندگان و بخش مربوطه در تنظیم درخواست‌ها، اولویت دادن به آنها و انجام مراحل مختلف کار بسیار مفید است. بازگشت مدارک در یک زمان معین موجب کنترل بیشتر مجموعه خواهد بود (اسحاق زاده، ۱۳۷۴، ۱۶).
امانت بین کتابخانه‌ای یا همان ائتلاف کتابخانه‌ای که در سطح محلی، ملی و بین المللی سازمان مییابند، همان‌هایی هستند که زمانی از شبکه‌های اشتراک منابع صحبت به عمل می‌آوریم، به ذهن خطور می‌کنند. اهمیت و تأثیر ائتلاف‌های کتابخانه‌ای به منظور خدمات فهرست نویسی مشترک، امانت بین کتابخانه‌ای، تحویل مدرک و اجازه‌های مشترک الکترونیک در حال افزایش است. با این وجود، جوامع کتابخانه‌ای نیز به راه‌های مختلفی به صورت رسمی یا غیر رسمی با یکدیگر همکاری می‌کنند که این همکاری‌ها یا فراتر از ائتلاف‌های کتابخانه‌ای است یا اساس آن را تشکیل میدهد. همانطور که خدمات جدید به پیشنهادات فروشندگان نظام‌های یکپارچه کتابخانه افزون میشوند، ائتلاف‌های کتابخانه‌ای موجود نیز در طیف وسیع‌تری از خدمات کتابخانه‌ای با یکدیگر سهیم میشوند. بدیهی است در مورد خدماتی چون تحویل مدرک مستقیم به کاربر و مرجع مجازی، چنانچه گروه گسترده‌تری از کتابخانه‌ها با یکدیگر همکاری کنند، از مزایای بیشتری برخوردار خواهند شد. اشتراک خدمات در میان کتابخانه‌ها سطحی از خدمات را میسر می‌سازد که از طریق یک کتابخانه به تنهایی میسر نخواهد شد (وبستر، ۱۳۸۵، ۱۴۸)[۳۰].
احتمال می‌رود کتابخانه‌های دانشگاهی در اولین قدم، طرح امانت بین کتابخانه‌ای را صورت دهند. اولین مبنا ماهیت یکسان است که باعث می‌شود در دانشگاه‌ها همکاری صورت پذیرد. سخت‌ترین نوع همکاری بین سازمان‌هایی است که ماهیتاً با هم متفاوت باشند. و اینکه از راه‌هایی استفاده کنیم تا بحث نظام ملی اطلاعاتی برای پیوند زدن بین کتابخانه‌ها صورت پذیرد و اطلاعاتی که در یک کتابخانه تولید می‌شود، اشاعه دهیم. چنانچه بخواهیم همکاری‌های اطلاعاتی را در سطح گسترده‌ای از مراکز اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌ای داشته باشیم، بهترین راهکار بهره‌مندی از امکانات متعددی است که در قالب یک نظام ملی اطلاع‌رسانی یا نظام اطلاع‌رسانی بین المللی وجود دارد. در صورتی که همه پیشتاز باشند و تلاش کنند تا بتوانیم به هدف ایجاد طرح‌های همکاری برسیم. سال‌ها تصور بر این بوده که تقریباً توانمندی و کارایی کتابخانه‌ها برای رفع نیاز مراجعان، به طور کلی به حجم مجموعه‌های آنها بستگی دارد.در حالیکه کتابخانه‌های با مجموعه اندک نیز می‌توانند نیاز مراجعان خود را برآورده سازند.
۲-۱۰-۱٫ ایجاد نظام امانت بین کتابخانه‌ای
امانت بین کتابخانه‌ها معمولاً نخستین گام در همکاری بین کتابخانه‌هاست و ممکن است خودِ کتاب‌ها و دیگر مواد، از قبیل مقالات و مجله‌های علمی مبادله شود. لازمه این همکاری این است که کتابخانه‌ها از منابع یکدیگر اطلاع داشته باشند و به همین دلیل تهیه فهرستگان و فهرست‌های مشترک نشریه‌های ادواری شرط اساسی قابل اجرا بودن برنامه‌های امانت بین کتابخانه‌هاست. عوامل دیگری نیز در این برنامه مؤثر است؛ مثلاً هر چه منطقه جغرافیایی برنامه امانت محدودتر باشد، امکان دسترسی به منابع بیشتر است (سینایی، ۱۳۸۵، ۱۰۵).
|
[شنبه 1400-08-22] [ 04:33:00 ب.ظ ]
|
