در عصر کنونی ، تحولات شگرف دانش مدیریت ، وجود نظام اندازه گیری عملکرد را اجتناب ناپذیر نموده است . به گونه ای که فقدان ارزیابی در ابعاد مختلف شرکت اعم از ارزیابی استفاده از منابع و امکانات ، کارکنان، اهداف و استراتژی ها ، به عنوان یکی از علائم ناکامی آن شرکت قلمداد می شود. هر شرکت به منظور آگاهی از میزان مطلوبیت و کیفیت فعالیت های خود بالاخص در محیط های پیچیده و پویای کسب و کار امروزی ، نیاز مبرم به نظام اندازه گیری عملکرد دارد. از سوی دیگر ، فقدان وجود نظام اندازه گیری و کنترل به معنای عدم برقراری ارتباط با درون و محیط بیرون شرکت تلقی می گردد ، که پیامد آن کهولت و نهایتاً مرگ شرکت است (قلی زاده و آزادی خواه ، ۱۳۸۹، ص۴).
در ارتباط با اندازه گیری عملکرد مدیریت توجه به ساختار این مفهوم در کشور، از گذشته تاکنون و روند کنونی آن حایز اهمیت می باشد. هنوز هم در کشور ما اندازه گیری عملکرد شکل سنتی خود را حفظ نموده و دنبال می نماید. این روش سنتی حالت نظری و قضاوتی دارد و از نظرات شخصی مقامات تصمیم گیرنده سرچشمه می گیرد و مسلماً هر تایید یا رد کردنی که پایه و اصول آن مجموعه کاملی از استانداردهای قابل اندازه گیری و کمی نباشد و صرفاً نظر یک شخص یا مقام مسئول ملاک آن قرار گیرد ، در دنیای امروزی از اعتبار بالایی برخوردار نمی باشد (منصوری،۱۳۷۸، ص۱۸۳).لذا توجه به اهمیت به کارگیری نظام اندازه گیری عملکرد در بهبود تصمیم گیری و عملکرد کلی شرکت، محقق را بر آن داشت تا به بررسی تأثیر نظام اندازه گیری عملکرد بر کاربردی شدن تصمیمات استراتژیک در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بپردازد.
۱-۴ ) اهداف تحقیق
هدف اصلی این تحقیق پاسخ به سوال اصلی تحقیق در ارتباط بین نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در قالب یک مدل علی می باشد. در این راستا اهداف زیر قابل دسترسی است :
الف ) اهداف علمی – توصیف متغیرهای موجود در تحقیق شامل ویژگی های اندازه گیری عملکرد (تسهیل در تصمیم گیری، قابلیت پاسخگویی)وکاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ، همچنین ارتباط بین متغیرهای مذکور در قالب مدل علی تحقیق بر اساس متغیرهای تعدیل گر قابلیت اطمینان، کاربرد خاص، نوع صنعت، نوع استراتژی و اندازه شرکت.
ب ) اهداف کاربردی – بر اساس مدل های اندازه گیری متغیر ها ، بعد از آن که هر یک از متغیرهای تحقیق اندازه گیری گرفته شود، بر مبنای آن ها می توان راهنمایی های لازم را در اختیار مدیران عالی و مدیران بازاریابی شرکت ها قرار داد که آن ها را قادر خواهد ساخت که ابعاد و روش های به کارگیری نظام اندازه گیری عملکرد را بهتر شناخته و اثرات آن را در کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک و بهبود عملکرد در شرکت و یا در واحدهای منفرد شرکت به خوبی درک نمایند.
۱-۵ ) چهارچوب نظری تحقیق
چهارچوب نظری بنیانی است که تمامی تحقیق بر آن استوار می باشد. این چهارچوب شبکه ای است منطقی ، توصیفی و پرورده مشتمل بر روابط موجود میان متغیرهایی که در پی اجرای فرآیندهایی چون مصاحبه ، مشاهده و بررسی پیشینه تحقیق شناسایی شده اند. این متغیرها ناگزیر با مسأله تحقیق مرتبط هستند. پس از شناسایی متغیرهای مناسب باید شبکه ای از روابط میان متغیرها تدوین شود تا بتوان فرضیه های مرتبط با آن ها را پدید آورد و سپس آزمود.نتایج آزمون فرضیه ها (که متضمن تأیید یا عدم تأیید است ) ، درجه حل شدن مشکل به یاری یافته های تحقیق آشکار می شود. بدین ترتیب چهارچوب نظری گام مهمی در فرایند تحقیق به شمار می آید(سکاران، ۱۳۸۵،ص۹۴). مدل مفهومی در نظر گرفته شده برای این تحقیق با تغییراتی که در مدل ارائه شده در تحقیق آرتز و همکارانش^[۴۵] (۲۰۱۲) انجام گردید به شکل زیر طراحی گردیده است. مدل فوق نشان دهنده این است که ویژگی های اندازه گیری عملکرد با توجه به متغیرهای تعدیل گر (قابلیت اطمینان، کاربرد خاص، نوع صنعت، نوع استراتژی و اندازه شرکت) بر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک اثر گذارند.

نمودار ۱-۱) رابطه اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استرات‍‍‍ژیک
در این تحقیق کاربردی نمودن تصمیمات استرات‍ژیک ، متغیر وابسته^[۴۶] است که به عنوان مهم ترین متغیر در این تحقیق به کار می رود و هدف توصیف یا پیش بینی این متغیر می باشد.متغیر مستقل^[۴۷] این تحقیق ، ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد است که کاربرد آن شامل تسهیل در تصمیم گیری و قابلیت پاسخگویی می باشد. همچنین متغیرهای قابلیت اطمینان،کاربرد خاص، اندازه شرکت، نوع صنعت و نوع استراتژی به عنوان متغیرهای تعدیل گیر^[۴۸] در این تحقیق مورد نظر می باشند.
۱-۶ ) سوالات تحقیق
سوالات این تحقیق به شرح زیر می باشند :
آیا ارتباطی بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به قابلیت اطمینان وجود دارد ؟
آیا ارتباطی بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به کاربرد خاص وجود دارد ؟
آیا ارتباطی بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به اندازه شرکت وجود دارد ؟
آیا ارتباطی بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به نوع صنعت وجود دارد ؟
آیا ارتباطی بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به نوع استراتژی وجود دارد ؟
۱-۷ ) فرضیه های تحقیق
فرضیه یک حدس عالمانه ای است درباره ی حل یک مسأله ، فرضیه را می توان به منزله ی رابطه ای منطقی بین دو یا چند متغیر تعریف نمود که به صورت جمله ای آزمون پذیر بیان می شود. با توجه به بیان مسأله این تحقیق و چهارچوب نظری تحقیق ، فرضیه های تحقیق عبارتند از :
بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به قابلیت اطمینان رابطه مثبت وجود دارد.
بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به کاربرد خاص رابطه مثبت وجود دارد.
بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به اندازه شرکت رابطه مثبت وجود دارد.
بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به نوع صنعت رابطه مثبت وجود دارد.
بین ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت ها با توجه به نوع استراتژی رابطه مثبت وجود دارد.
۱-۸ ) تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق
منظور از عملیاتی کردن ، قابل مشاهده ساختن یک نظریه یا متغیر و پیش بینی روش های اندازه گیری آن است (خاکی،۱۳۸۷،ص۱۷۸). تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق به شرح زیر است :
۱-۸-۱) ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد - نظام اندازه گیری عملکرد یک ابزار ضروری برای پاسخ به سوالاتی در مورد بهره وری در قالب عباراتی شامل کارآیی ، اثر بخشی و قابلیت پاسخگویی است. اندازه گیری عملکرد یکی از مهم ترین دستور کارهای مدیریت است. زیرا کلید دستیابی به بهبود مستمر در توانایی ارزیابی و سنجش مداوم عملکرد شرکت است. اندازه گیری عملکرد را می توان در قالب اندازه گیری سه عامل بهره وری ، اثر بخشی و کیفیت (کیفیت ارائه کالاها و خدمات به مردم و مشتریان) نیز بیان نمود. بهره وری به صورت کمی نشان دادن خروجی ها و ورودی ها به شکل نسبت است که معمولاً صورت نسبت ، خروجی ها و مخرج آن ورودی ها می باشد. اثر بخشی عبارت از تعیین روابط بین خروجی های یک شرکت و اهدافی که شرکت سعی در تکمیل آن دارد می باشد.کیفیت نیز خروجی ها یا فرآیندی که طی آن یک خروجی تکمیل می شود را مورد آزمایش قرار می دهد و با ویژگی هایی مانند دقت ، عدم نقص و درجه پیچیدگی نشان داده می شود(منصوری،۱۳۷۸،ص۱۶۲). در این تحقیق این متغیر بر اساس دو ویژگی وکاربرد نظام اندازه گیری عملکرد که عبارتند از، تسهیل در تصمیم گیری و قابلیت پاسخگویی، اندازه گیری می شود. برای دستیابی به اطلاعات در مورد این متغیر از سنجه هایی جهت بررسی ویژگی های کلیدی نظام اندازه گیری عملکرد شرکت در قالب تسهیل در تصمیم گیری و قابلیت پاسخگویی استفاده گردیده است.
۱-۸-۱-۱) تسهیل در تصمیم گیری - اطلاعات به دست آمده از نظام اندازه گیری عملکرد و نیز تحلیل این اطلاعات در روند تصمیم گیری شرکت ها به کار گرفته می شود. نیاز به تسهیل در تصمیم گیری ها درخصوص اطلاعات مدیریتی می باشند که به نیاز داشتن به اطلاعات حسابداری در برنامه ریزی و تصمیم گیری اشاره دارد. دراین تحقیق برای اندازه گیری این متغیر از میزان استفاده از نظام اندازه گیری عملکرد در تصمیم گیری های مدیریتی ، کیفیت و ظرفیت تصمیم گیری در شرکت ،تجزیه و تحلیل عملکردهای برنامه ریزی شده و نظارت بر پیشرفت اهداف از پیش تعیین شده و همچنین تنظیم و اصلاح برنامه ها استفاده می شود.
۱-۸-۱-۲) قابلیت پاسخگویی - تحقیقات حاکی از شواهد تحلیلی و تجربی درخصوص نیاز به پاسخگویی به ذینفعان و مدیران می باشند که به نیاز داشتن به اطلاعات حسابداری برای نمایش اسناد و ارتقای ارزش های سازمانی اشاره دارد. برای اندازه گیری این متغیر از بررسی عملکرد مالی شرکت و مقایسه دستاوردهای شرکت در برابر بودجه و اهدافش از لحاظ کمی استفاده می شود.
۱-۸-۲) کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک – استراتژی در اصطلاح عام برنامه و دورنمایی از اهداف آینده است که یک موجودیت در جهت نیل به آن اهداف، این استراتژی را تدوین و پیگیری می کند.اما در علم مدیریت، تدوین استراتژی همانا یکی از وظایف خطیرمدیریتی است که مبنای تصمیم گیری های حیاتی مدیران ارشد برای حفظ بقای سازمان یا شرکت و تعالی آن می باشد. چه بسا که مدیریت موفق ، حاصل تدوین درست استراتژی و اجرای موفقیت آمیز آن است. به بیان دیگراستراتژی یک برنامه واحد، همه جانبه و تلفیقی است که محاسن یا نقاط اصلی شرکت را با عوامل و تغییرات محیط مربوط می سازد و به نحوی طراحی شده است که با اجرای صحیح آن از دستیابی به اهداف شرکت اطمینان حاصل می شود (ویلیام،۱۳۸۶، ص۱۴).کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک اشاره به میزان نفوذ یک واحد اجرایی بر اولویت های استراتژیک یک شرکت و استفاده از منابع آن شرکت اطلاق می گردد. واحدهای اجرایی به عنوان بازیگران مهم درون شرکت می باشند که اغلب منافع متضادی را در عرصه های مهم تصمیمات استراتژیک دنبال می کنند. این سوال که تا چه حد یک عملکرد مشخص قادر است بر کاربردی نمودن تصمیم گیری استراتژیک تأثیر داشته باشد پیامدهای بزرگی را برای مسیر استراتژیک شرکت و حرکت به سوی چالش های موجود در بازار درپی خواهد داشت. برای مثال عملکرد واحد تحقیق و توسعه ممکن است تاکیدی استراتژیک بر پیچیدگی و کیفیت محصول داشته باشد درحالی که واحد عملیات ممکن است از تمرکز بر هزینه ی تولید و بهره وری حمایت کند(Artz et al., 2012, p447). در این تحقیق برای اندازه گیری این متغیر میزان نفوذ نظام اندازه گیری عملکرد شرکت بر هشت حوزه ی تصمیم گیری استراتژیک ازجمله جهت دهی به استراتژی کل شرکت، تولید محصولات جدید،توسعه بازارهای جغرافیایی،تصمیمات مربوط به بودجه بندی،رضایتمندی مشتریان،قیمت گذاری ، انتخاب شرکای استراتژیک کسب و کار در نظر گرفته می شود.
۱-۸-۳) قابلیت اطمینان - اطمینان به نظام اندازه گیری عملکرد اشاره به میزان اختلا ل ها در معیارهای عملکرد و یا اشاره به کیفیت اطلاعات دارد و حاکی از این است که این اطلاعات فاقد هرگونه خطا می باشند و آن چه را که باید نشان دهند با صداقت ارائه می کنند و مدیران را قادر می سازد تا آگاهانه تر به اتخاذ تصمیمات استراتژیک در شرکت بپردازند(Artz et al.,2012,p449). در این تحقیق این متغیر بر اساس میزان اطمینان به نظام اندازه گیری عملکرد در شرکت و همچنین ارائه ی دقیق اطلاعات (به موقع بودن و مربوط بودن اطلاعات با موضوع تصمیم گیری) که باید ارائه شود اندازه گیری می گردد.
۱-۸-۴) کاربرد خاص - این متغیر به میزان منحصر به فرد بودن نظام اندازه گیری عملکرد در یک عملکرد مشخص در واحدهای اجرایی مختلف شرکت اشاره دارد. برخلاف اندازه گیری های معمول ، عملکرد بخش مالی ، عملکرد های بخش بازاریابی و تجاری ، عملکرد های بخش تحقیق و توسعه ممکن است بر معیار های خاصی تکیه داشته باشند از قبیل زمان انجام کار و یا گردش موجودی در مدیریت تولید و یا رضایت مشتری و کیفیت در بازاریابی (Artz et al.,2012,p449).در این تحقیق برای اندازه گیری این متغیر از میزان مربوط بودن نظام اندازه گیری عملکرد با عملکرد واحد مورد نظر در شرکت و درجه خاص بودن نظام اندازه گیری در بخش های مختلف شرکت استفاده می گردد.
۱-۸-۵) اندازه شرکت - مطالعات محققان در جوامع آماری مختلف بیانگر اهمیت نقش عامل اندازه شرکت در طراحی نظام های اندازه گیری عملکرد می باشد. هر چه اندازه ی شرکت بزرگ تر باشد ، طراحی نظام اندازه گیری عملکرد پیچیده تر خواهد بود .به علاوه در شرکت های با اندازه بزرگ تمایل بیشتری برای پذیرش روندهای جدید موجود در مفاهیم حسابداری مدیریت مشاهده می شود که عموماً به دلیل پایین آمدن هزینه ی پردازش اطلاعات می باشد. لذا عموماً شرکت های بزرگ در حرکت به سوی بهره گیری از رویکرد استراتژیک در حسابداری مدیریت پیش قدم می باشند زیرا از منابع کافی و متخصصان مورد نیاز برای تامین نیازهای استقرار نظام حسابداری مدیریت استراتژیک برخوردار می باشند (جلالی فریز و همکاران،۱۳۹۰،ص۳). در این تحقیق اندازه شرکت بر اساس تعداد کارکنان تمام وقت شرکت اندازه گیری می شود.
۱-۸-۶) نوع صنعت - هدف از رقابت در هر صنعتی کسب سودآوری مناسب از سرمایه گذاری ها است. نوع صنعت اشاره به صنعتی دارد که شرکت های مورد مطالعه در آن فعالیت می نمایند. با توجه به مشابهت ‌هایی که به لحاظ فرایند تولید، نحوه بازاریابی، نحوه مدیریت، حجم سرمایه، نوع ماشین‌آلات مورد استفاده، نوع مواد اولیه مورد نیاز و غیره بین گروه‌های مختلف در هر صنعت وجود دارد، عملکرد گروه‌های مختلف صنعت را می‌توان بر اساس نظام اندازه گیری عملکرد مختص به آن صنعت مورد ارزیابی قرار داد. در این تحقیق شرکت های مورد بررسی بر اساس نوع فعالیت شان در صنایع مختلف در دو دسته صنایع تولیدی و صنایع خدماتی دسته بندی شده و مورد سنجش قرار گرفته اند.
۱-۸-۷) نوع استراتژی – هر سازمان یا شرکتی معمولاً راه ها یا نمونه های مختلفی برای فعالیت های خود در پیش رو دارد و می خواهد مناسب ترین آن ها را برای هدایت عملیات انتخاب نماید. این الگوها و شیوه ها را گزینه های استراتژیک می گویند که مدیران و برنامه ریزان باید به تجزیه و تحلیل و ارزیابی آن ها پرداخته و در نهایت یکی را به منزله استراتژی آن سازمان یا شرکت برگزینند. اشاراتی که در زمینه ی نوع استراتژی در تحقیقات مختلف صورت گرفته است، عموماً مدل استراتژی های ژنریک پورتر^[۴۹] شامل استراتژی های، رهبری هزینه،‌ تمرکز و ایجاد تمایز در محصول و یا مدل مایلز و اسنو^[۵۰] ، شامل چهار گونه فرصت جویان ، مدافعان ، تحلیل گران و منفعلان بازار را برای بررسی اثرات انواع استراتژی های اتخاذ شده بر متغیرهای تحقیقی در نظر گرفته اند(Mahama.H,2006 ,p331). در این تحقیق از مدل ژنریک پورتر برای سنجش نوع استراتژی شرکت استفاده می شود.
۱-۹) قلمرو تحقیق
گستره این تحقیق در سه قلمرو موضوعی ، زمانی و مکانی قرار می گیرد که عبارتند از :
قلمرو موضوعی – قلمرو موضوعی این تحقیق ، نظام اندازه گیری عملکرد شرکت و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت است.
قلمرو زمانی – داده ها و اطلاعات برای این پایان نامه درسال ۱۳۹۲ جمع آوری شده است.
قلمرو مکانی – قلمرو مکانی این تحقیق ، کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
۱-۱۰) خلاصه فصل
در این فصل با توجه به اهمیت اثر گذاری نظام اندازه گیری عملکرد بر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به بیان مسأله تحقیق ، اهمیت و ضرورت اجرای تحقیق ، اهداف تحقیق ، سوالات و فرضیه های تحقیق ، تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق و در پایان به قلمرو و جامعه آماری تحقیق پرداخته شد.
فصل دوم
مروری بر
ادبیات تحقیق
بخش اول
نظام اندازه گیری