انتقال برنامه ریزی شده و اکتساب تکنیک ها و دانش فنی. انتقال فناوری اتفاق نمی افتد مگر اینکه دانش فنی کسب شده توسط دریافت کننده مورد بهره برداری و استفاده موثر قرار گیرد.

(لی و همکاران^[۳۷]، ۲۰۱۰)

فرایندی است که از طریق آن یک فراهم اورنده ، با ایجاد ارتباط با یک متقاضی ، فناوری را از طرق مختلفی به او انتقال می دهد و این عمل در نهایت قابلیت های فناورانه گیرنده را ارتقاء میدهد.

(آنکتاد^[۳۸]، ۲۰۱۱)

فرایندی که از طریق آن فناوری تجاری انتشار می یابد. شکل انتقال فناوری می تواند یک قرارداد حقوقی مشخص باشد یا نباشد اما این فرایند باید دربرگیرنده انتقال دانش مناسب از فراهم کننده به انتقال گیرنده باشد.

(AUTM^[39],2011)

انتقال رسمی اکتشافات و نوآوری های جدید حاصل از تحقیقات علمی صورت گرفته در دانشگاهها و موسسات پژوهشی غیر انتفاعی به بخش تجاری به منظور ایجاد منغعت عمومی.

• ۵. ۱. انواع انتقال فناوری

به عقیده خلیل (۱۳۸۸)، انتقال فناوری به دوگونه صورت می‌گیرد: انتقال عمودی و انتقال افقی.
در انتقال عمودی یا انتقال تحقیق و توسعه‌، اطلاعات فنی و یافته های تحقیقات کاربردی به مرحله توسعه و طراحی مهندسی انتقال می‌یابد و سپس با تجاری شدن فناوری به فرایند تولید وارد می شود. این نوع انتقال فناوری شامل حرکت دانش تثبیت شده از یک محیط کاربردی به محیطی دیگر است (مثلاً از شرکتی به شرکتی دیگر). در انتقال افقی ، فناوری از یک سطح توانمندی در یک کشور به همان سطح توانمندی در محل دیگری منتقل می‌شود. در این حالت هرچه سطح گیرنده فناوری بالاتر باشد هزینه انتقال فناوری کاهش می یابد و جذب آن به صورت موثرتری انجام می شود. در واقع انتقال فناوری عمودی به انتقال فناوری‌های جدید از مرحله تولید به هنگام فعالیت‌های تحقیق و توسعه مثلاً در سازمانهای علمی و فناوری برای کاربرد در بخشهای صنعتی و کشاورزی اطلاق می‌شود (خلیل، ۱۳۸۸).

در بحث انواع و طرق انتقال فناوری تقسیم بندی دیگری نیز توسط سلامی(۱۳۸۵) ارائه گردیده است که مطابق تقسیم بندی مذکور، به طور کلی چهار نوع انتقال فناوری قابل تشخیص است که عبارتند از:

• انتقال جزئی فناوری: در انتقال جزئی فناوری، فناوری وارداتی که در سال اول توسط موسسات تحقیق و توسعه با شرایط محلی انطباق پذیر شده قبل از اینکه وارد مرحله تولید شود و سپس به بازار ارائه گردد ، احتیاج به مدت بیشتری دارد تا به مرحله بهره برداری برسد. (سلامی، ۱۳۸۵).

• انتقال نیمه کامل فناوری: در انتقال نیمه کامل فناوری ، فناوری به طور همزمان در امر تولید به کار گرفته می شود و توسط موسسات تحقیق و توسعه محلی جذب و انطباق می یابد. بنابراین در این روش، تولید در اولویت اول قرار دارد. (سلامی، ۱۳۸۵).

• انتقال کامل فناوری: در روش انتقال کامل فناوری که ترکیبی از دو روش قبلی است در ابتدا فناوری به موسسات تحقیق و توسعه کشور گیرنده ارائه می گردد و سپس در امر تولید به کار گرفته می شود. (سلامی، ۱۳۸۵).

• انتقال تجاری فناوری: در روش انتقال تجاری ، فناوری وارداتی مستقیما در امر تولید به کار گرفته می شود و بعد از مدت زمانی به خاطر اینکه فناوری مزبور ممکن است منسوخ شده باشد ، دوباره از خارج وارد می گردد. در این روش ، موسسات تحقیق و توسعه هیچ گونه نقشی ندارند (سلامی، ۱۳۸۵).

بندریان و طباطبائی (۱۳۸۹) فرایند ایده تا بازار (علم تا عمل) را به سه مرحله مجزا تبدیل نمود که عبارت اند از ایده پردازی ، توسعه فناوری/ محصول و در نهایت تجاری سازی آن. در این فرایند ابتدا یک ایده که به اندازه کافی بازار دارد، از منابع مختلف ایجاد می شود و پرورش می یابد تا تبدیل به علم گردد. معمولا خواستگاه این ایده های نوآور در دانشگاه قرار دارد. سپس این علم با تطبیق با نیازهایی که در محیط بیرون وجود دارد تبدیل به فناوری می گردد و انتقال فناوری در این مرحله رخ می دهد. خواستگاه تبدیل علم به فناوری در شرکت ها است که از طریق انتقال فناوری علم را از دانشگاه ها دریافت کرده و به عنوان واسطه ای بین دانشگاه و بازار عمل می کنند. سپس با بازاریابی و فروش ، فناوری ایجاد شده تجاری سازی می گردد که حاصل نهایی این چرخه یک محصول است. خواستگاه مرحله نهایی در بازار قرار دارد.
انتقال فناوری
تجاری سازی
خواستگاه: دانشگاه
خواستگاه: شرکت
خواستگاه: بازار
زمان
شکل ۲-۱) فرایند ایده تا محصول و جایگاه انتقال فناوری در این فرایند (بندریان و طباطبائی، ۱۳۸۹)

• ۶. فرایند انتقال فناوری

انتقال فناوری فرایند پیچیده ای است که از اجزای مجزایی تشکیل شده و ویژگیهای فراوانی دارد. این فرایند نه تنها نشان دهنده رابطه بین اجزای مختلف آن (انسان ، ماشین و قوانین) است بلکه رابطه بین فراهم آورنده فناوری و گیرنده آنرا نیز تعیین می کند. پژوهشگران مختلف به شیوه های گوناگون این فرایند را ترسیم می کنند که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره میشود. راجرز و همکاران^[۴۰] (۲۰۰۱) فرایند زیر ارائه می دهند:
درآمد حاصل از اعطای حق امتیاز
هزینه های تحقیقات
افشای اختراع
ثبت حق اختراع
اعطای حق امتیاز
حق بهره برداری فناوری
شرکتهای نوظهور
ثروت
شغل
شکل ۲-۲) فرایند انتقال فناوری (راجرز و همکاران، ۲۰۰۱)
بر طبق فرایند مورد نظر آنها ، طبیعت انتقال فناوری از دانشگاه های پژوهشی آمریکا فرایندی است شامل ۱) تامین هزینه تحقیقات ۲) که منجر به فعالیتهای پژوهشی می شود ۳) که این خود منجر به افشای اختراع شده ، ۴) در نتیجه فرایند ثبت اختراع برای آن طی شده و حق امتیاز^[۴۱] به آن اعطاء می گردد ، ۵) حق امتیاز آن به منظور بهره برداری اعطاء میگردد ، ۶) که منجر به به وجود آمدن درآمد ناشی از این اعطای حق امتیاز می شود ، ۷) این خود منجر به درآمد زایی حق بهره برداری و یا ایجاد شرکتهای جدید شده و ۸) در نهایت منجر به ایجاد شغل و ثروت میشود (راجرز و همکاران، ۲۰۰۱). فرایند مورد نظر سیگل و همکاران^[۴۲] (۲۰۰۴) برای انتقال فناوری از یک محیط دانشگاهی به یک شرکت مطابق شکل (۲-۳) است. این فرایند با یک اکتشاف علمی توسط یک محقق دانشگاهی در آزمایشگاه آغاز میشود. سپس وی باید بر اساس مقررات از طریق دفاتر انتقال فناوری اقدام به افشاسازی نتیجه تحقیقات خود کند. سپس مسئولین دانشگاه باید تصمیم بگیرند که آیا برای ثبت اختراع اقدام کنند یا خیر.
کشف علمی
دانشمند دانشگاهی