حقیقت این دعاها و احادیث و روایات حقیقت عشق است و معرفت. عشق و معرفت به آفریننده ی زیبائیها و خوبیها، خالق هستی و منتهای کمال و خیر مطلق؛ لذا بر یک مربی آگاه و بصیر لازم است تا با قلبی مملو از معنویت و خلوص نیت و با دیدی وسیع به آن ها نگریسته و از هر فراز آن ها هزاران نکته را برگرفته و در جهت آموزش ارزش های دینی و اخلاقی و کمک به ارتقاء معنوی متربیان خویش از آن ها بهره جوید.
در حقیقت دعاها و روایات اهل بیت عصمت و طهارت(ع)گنج بی بدیل و ثروت بی منتهایی است که لازم است تا مربیان و معلمـان از این چشمه های بی کران رحمـت جرعه ای به متربیان خویـش
بنوشانند.
در دعای ۲۱ صحیفه سجادیه از حضرت سید الساجدین، امام زین العابدین (ع) می خوانیم که چگونه با کلام زیبای خویش که حاکی از معرفت عمیق ایشان است، انسان را به سوی تنها راه هدایت که همان ارزش مطلق است فرا می خواند و عجز آدمی را در برابر ایشان به نمایش می گذارد.
« پروردگارا ! اگر روی کریم خویش را از من برگردانی و از فضل عمیم خویش محرومم دارای، راه فرار مرا به سوی خود ببندی و مرا در پناه درگاهت نپذیری چه خواهم کرد. راهی که مرا بر منزل مقصود رساند،جز راه تو نشناسم و دستی که آرزوی مرا برآورد جز دست تو نیست. اگر کائنات به کمک من برخیزند، هرگز نتوانند آن چه را که از تو خواهم به من رسانند. من بنده ی ذلیل تو باشم و جز ذات اعلای تو هیچکس بر سرنوشت من حکومت ندارد. در برابر اراده ی علیای تو اراده ای ندارم و آن فرمان شکست ناپذیر تست که بر ذات وجود من مسلط است».
۵-۴-۴٫طبیعت :
طبیعت مجموعه ای کامل از آیات و نشانه های الهی است که خداوند در آیات مختلف انسان را به
تدبر و تفکر در آن ها دستور داده است. از جمله در آل عمران :۱۹۱ ، رعد: ۳ ، نحل : ۶۶ و ۶۹ و ۱۱ و ۱۰ ، غاشیه : ۲۰ و ۱۷ ، نباء : ۱۶ و ۶ ، عنکبوت: ۲۰٫
موسوی کاشمری ( ۲۸:۱۳۷۹) چنین بیان می دارد که جهان آفرینش آن قدر حیرت انگیز و شگفت انگیز است که بشر عادی هیچگاه نمی تواند مدعی شود که به تمامی اسرار آن واقف گشته است. جهان طبیعت دو چـهره دارد: یکی ملک و دیگری ملکوت . صورت مـلک آن هـمان ظاهر
طبیعت است و ملکوت عالم، باطن و حقیقت آن است که همان جنبه ربطی و وابستگی آن به مبداء
آفرینش است.
قرآن درباره ی عده ای که فقط ظاهر این دنیا را می بینند و محدود به ملک هستند می فرماید:
«یعلمون ظاهراً من الحیاه الدنیا و هم عن الاخره هم غافلون »(روم : ۷) .
خداوند در آیات متعددی انسان را دعوت به سیر و سیاحت در طبیعت نموده و آن ها را به دقت در تمام مخلوقات از جاندار گرفته تا بی جان از کوچک گرفته تا بزرگ فرا می خواند، دقت و تفکر در زندگی مورچه، زنبور عسل ، ساختمان بدن شتر ، انواع میوه ها ، نهرها ، درختان ، کوه ها ، آسمان ، زمین ، باران ، باد ، خورشید ، ماه ، ستارگان و حرکت شب و روز ، ساختمان بدن انسان و غیره ، به همه ی انسان های آگاه توصیه شده است.
برگ درختان سبز در نظرهوشیار
هرورقش دفتریست معرفت کردگار
(سعدی)
نراقی( ۱۳۶۹ : ۱۳۳-۱۳۰) درباره ی تفکر در آیات آفاقی و مشاهده قدرت پروردگار چنین می گوید: که اگر دیده بصیرت بینا شود در هر جزوی از اجزای آن از عجایب قدرت و بدایع حکمت، آن قدر مشاهده کنی که واله و حیران شوی و به یقین به عظمت و جلال خالق آن نمائی.
و می گوید: «آنگاه نظری به کوهسار افکن و ملاحظه کن که چگونه خالق بی چون آن ها را بر پا داشته و اطراف زمین را به آن ها مستحکم داده است. زمانی تامل کن در انواع گیاهان که از حد و حصر افزون و از حساب و شماره بیرون است ، هر یک را شکلی و رنگی و طعمی و بویی و منفعتی وخاصیتی و ساعتی بنگر در درختان که چون آب به ایشان رسد،چگونه جمیع اجزای آن ها تازه، خرم و سبز و باطراوت می گردد و لحظه ای تامل کن در اصناف حیوانات که کمیت آن ها را به جز خالق آن ها احدی نمی داند از مرغان و سباع و بهایم وحوش و حشرات و چون شمه ای از قدرت کامله آفریدگار را در زمین دانستی، قدمی به دریاها گذار و ببین که عجایبی که در آنجاست ، اضعاف عجایب زمین است و چون از سیر دریاها پرداختی چشم بگشای و به عالم هوا نظری افکن از ابـر و باد و باران و برف و تـگرگ و رعد و برق و صاعـقه و این افلاک و کـواکب
متحرکه بدون ستون بر پای داشته ، با وجود این عظمت که جمیع عوامل سفلیه از زمین و دریاها و
کوه ها و عالم هوا نسبت به آسمان اول کمترند از قطره ای در پیش دریای محیط».
۵-۴-۵٫تاریخ :
مطالعه تاریخ و سرگذشت پیشینیان، منبع رشد عقل و تکامل اندیشه و برای آیندگان درس آموز است. از این رو بخش عظیمی از آیات قرآن مشتمل بر داستان زندگی گذشتگان است که خداوند برای هدایت و تربیت آیندگان در معرض دید و تفکر آنان نهاده، مردم را به سیر در زمین و مطالعه آن فرا می خواند تا سایه روشن این صحنه های زشت و زیبا را بنگرد و آن چه را مایه سعادت آنان بوده است یاد بگیرند و از آنچه مایه بد فرجامی آنان شده برحذر باشند(رهبر و رحیمیان، ۷۹:۱۳۷۷) .

با توجه به تاکید قرآن، مبنی بر درس آموز بودن تاریخ گذشتگان ، یک مربی می تواند از این محتوای غنی جهت آموزش ارزش ها استفاده نماید. سوره مبارکه اعراف آیه ۱۷۶ اشاره به این موضوع می نماید که نقل داستان ها در تاریخ به منظور گشودن باب تفکر و هموار کردن راه تعقل است. « فاقصص القصص لعلهم یتفکرون »
این محتواهای تاریخی می توانند هم شامل تاریخ انبیاء (ع) و تاریخ زندگانی ائمه هدی (ع) و مسائل و مصائبی که بر آنان گذشته و ظلم هایی که بر آنان روا داشته شده باشد و هم شامل تاریخ حکومت های گذشته می باشد که هر یک به نوبه ی خود درس هایی را به ما می آموزند. تاریخ، سراسر پوشیده از ارزش ها و ضد ارزش ها و شکست ها و پیروزی هاست که بایستی توسط یک مربی ماهر و کارآزموده با دقت تمام انتخاب شده و به عنوان محتوای آموزشی در طراحی فرایند آموزش مورد استفاده قرار گیرند.
حضرت امیر المومنین علی (ع) در خطبه ی ۱۹۲ می فرمایند:
«مردم! از آن چه که بر ملت های گذشته ، از کیفرها ، عقوبت ها و سخت گیری ها و ذلت و خواری فرود آمده ، عبرت گیرید. »
فلسفـه ی تاریـخ در این است که ما تـاریخ گذشتـگان را با دقـت بخوانیـم و آن را در ذهـن خـود
بازسازی نماییم و از آن چه که خوب و پسندیده است برای خود توشه برداریم و از آن چه که سبب شکست و نابودی آنان بوده پرهیز کنیم.
حضرت علی (ع) در نامه ۳۱ نهج البلاغه خطاب به فرزند بزرگوار خویش حضرت امام حسن مجتبی (ع) می فرمایند: « دلت را با اندرز نیکو زنده کن … و با بررسی تحولات ناگوار دنیا به او آگاهی بخش و از دگرگونی روزگار و زشتی های گردش شب و روز او را بترسان، تاریخ گذشتگان را بر او بنما ، و آن چه که بر سر پیشینیان آمده است به یادش آور. در دیار و آثار ویران رفتگان گردش کن و بیاندیش که آن ها چه کردند؟ از کجا کوچ کرده و در کجا فرود آمده اند؟ از جمع دوستان جدا شده و به دیار غربت سفر کردند ، گویا زمانی نمی گذرد که تو هم یکی از آنانی !» .
۵-۴-۶٫متون ادبی :
متون ادبی و ادبیات هر ملتی ، مجموعه ای گرانبهاست که توسط روشنفکران و اندیشمندان متفکری نگاشته شده است و می توان از آن ها به عنوان منابع غنی ارزش ها یاد کرد. یک مربی لایق و برجسته می تواند با توجه به سن و استعداد متربیان و موقعیت یادگیری آن ها ، از میان متون یاد شده موارد مناسب و مفیدی را انتخاب نموده و در آموزش ارزش ها از آن ها استفاده کند. از جمله این متون ادبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۵-۴-۶-۱٫شعر: شاعران به عنوان سرمایه های گرانبها در تاریخ هر ملتی، از مایه های فخر و مباهات آن ملت به شمار می روند. ملت ما نیز با داشتن شاعران برجسته ای چون مولانا، حافظ، سعدی، فردوسی و … از گنجینه های عمیق معرفتی برخوردار است. بسیاری از اشعار با مضامین بالای ارزشی که بر گرفته از ضمیر پاک و معنوی شاعران می باشند می توانند، به عنوان بهترین محتواهای آموزش ارزش ها به کار گرفته شوند. کمتر کسی را می توان یافت که با شنیدن یک شعر زیبا با مضامین معنوی و اخلاقی تحت تاثیر قرار نگیرد و از آن لذت نبرد.
قدرت تاثیر گذاری بسیار زیادِ اشعار پر محتوی می تواند دلیل مناسبی برای استفاده از آن ها به عنوان محتواهای آموزشی در تعلیم ارزش ها باشد. از باب نمونه به بیان قطعه شعری از شاعر بلند آوازه ی معاصر « پرویـن اعتصامی» اکتفا می شودکه سرشـار از مضامـین اخلاقـی و دینی است و
برای نگاشتن بر روی سنگ قبرخویش سروده است ودرآن همگان را به مذمـت دنیـاوعبرت گیری
از آن دعوت می نماید .
این کـه خاک سیهش بالین است اختـر چــرخ ادب پــرویــن اسـت
گر چـه جـز تلخـی از ایــام ندید هر چه خواهی سخنش شیرین است
صاحـب آن همـه گـفتـار، امـروز سائـل فــاتــحــه و یــاسیــن اســت
دوستـان بِــه کـه زِوی یـاد کننـد دلِ بی دوست ، دلــی غمگین است
خاک در دیده،بسی جان فرساست سنگ بر سینـه،بَســی سنگیــن است
بـینـد ایـن بـستـر و عبـرت گیــرد هر کــه را چشــم حقیقت بین است
هــر کــه باشــی و زِهَر جـا برسی آخریــن منــزل هستــی، ایـن است
آدمـی هـر چـــه تـوانـگــر باشــد چـون بدین نقطه رسد،مسکین است
اندر آن جا که قضـا حملــه کنــد چــاره تسلیــم و ادب تمکیـن است
زادن و کُـشـتـن و پـنهــان کــردن دهــر را رســم و ره دیــریــن است
خرم آن کـس که در این محنتگاه خـــاطــری را سبب تسکیــن اسـت
(اعتصامی، ۱۳۸۹:روی جلد)
۵-۴-۶-۲٫داستان: