سطح معنی داری

تأثیر نداشته است

<= 3

۴۹

.۱۳

.۵۰

.۰۰۰

تأثیر داشته است

> 3

۳۳۵

.۸۷

کل

۳۸۴

۱.۰۰

۴-۳-۴- آزمون فرض چهارم” بین آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح و احساس امنیت شهروندان رابطه وجود دارد. “
در آمار برای بررسی برای تشخیص تأثیر یا عدم تأثیر یک متغییر در پدیده ای معین از آزمون دوجملهای استفاده می شود. برای بررسی فرضیه ابتدا به تعریف متغیرها می پردازیم.

با توجه به محتوای سوالات پرسش نامه، ۴ سوال هستند که مستقیما به تأثیر آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح بر احساس امنیت شهروندان، مربوط می شوند. گزینه های این۴سوال را با هم ادغام کرده ایم. این عمل با جمع بندی سوالات و سپس تبدیل آنان به طیف لیکرت صورت گرفته است. سپس ارتباط گویه های حاصله از این جمع بندی را بعنوان متغیر نشان دهنده تأثیر آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه را آزمون کرده ایم.
در این آزمون با توجه به نسبتی که P=50% در نظر گرفته شده است گزینه های ۱و۲و۳ را به عنوان اینکه آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه تأثیر نداشته است وگزینه های ۴ و۵ را به عنوان اینکه آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه تأثیر داشته است، در نظر گرفته است.
ساختار آزمون:
اولین مرحله از انجام آزمون فرض آمار تشکیل فرضیات صفر و یک می باشد:
آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح بر احساس امنیت شهروندان شهر کرمانشاه تأثیر نداشته است
. آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه تأثیر داشته است
و با توجه به سطح معنی داری بدست آمده(sig=0.00) که کمتر از ۰.۰۵ و با توجه به نسبت بدسته آمده که ۹۲ درصد معادل ۳۵۳ نفر از ۳۸۴ نفر افراد شرکت کنندگان در طرح اذعان داشته اند که آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح بر احساس امنیت شهروندان شهر کرمانشاه تأثیر زیادی داشته است. و این بیانگر تأثیر گذاری زیاد آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح بر احساس امنیت شهروندان شهر کرمانشاه می باشد.

جدول ۴-۱۹ آزمون فرض چهارم” بین آموزش و مشارکت مردم در اجرای طرح و احساس امنیت شهروندان رابطه وجود دارد. “

متغیر گروهبندی

تعداد

میزان احتمال مشاهده شده

میزان احتمال مورد انتظار

سطح معنی داری

۵- قطراتُ النّدی علیها دموعی أنت أدری مِنّی بما یبکینی ( همان، ص۳۶۵)
قطره های شبنم بر این گلها مانند اشکهای من است وتوبهتر ازمن بر آنچه که مرا به گریه وا می دارد آگاهی .
مراعاه نظیر میان کلمات « قطراتُ » و « دموع » و « یبکی »
۶- سفراءُ الصباح نورٌ وَ طیرٌ تتغنّی فی مائسات الغصون ( همان ، ص۳۶۶)
پیام آورندگان صبح ، نور است و پرنده ای که بر شاخه های خوش خرام آواز سر می دهد .
مراعاه نظیر میان کلمات « الصباح » و « نورٌ » و « طیرٌ » و « تتغنّی » و « الغصون »
۷- وَ جلالُ الودیان ملءُ الحنایا وَ جمالُ الجبال ملءُ العیون (همان، ص ۳۶۶)
و شکوه دره ها در انحناها و زیبایی کوهها در چشمه هاست .
مراعاه نظیر میان کلمات « الودیان » و « الحنایا » و « الجبال » و « العیون »
۸- نبَّهَتنی صوادحُ الأطیار تتغنّیِ علی ذُری الأشجار (همان، ص ۳۶۸)
آواز پرندگان که بر فراز درختان ترانه می سرایند مرا به خود آورد .
مراعاه نظیر میان کلمات « صوادحُ » و « الأطیار» و « تتغنّیِ »
۹- ضحکَ الروضُ حینَ فاضَت عیونهُ
وَ ترامی فوقَ الثّری یاسمینَهُ
هامَ صفصافهَ فناحت غصونهُ (همان، ص ۳۷۰)
باغ خندید آنگاه که چشمه هایش پر شدند و گلهای یاسش بر خاک سجده بردند ، و درخت بیدش شیفته و شیدا
شد و شاخه هایش ناله و شیون سر دادند .
مراعاه نظیرمیان کلمات « الروضُ » و« عیون » و« یاسمین » و« صفصاف» و«غصون»
۱۰- و کأنما شعرَ الرقاد بنعمه فأقام غیر مفارق جفنیها (همان، ص ۳۷۴)
گویی خواب ، فضل و نعمتی است که نمی خواهد از پلکهایش جدا شود .
مراعاه نظیرمیان کلمات « الرقاد » و« جفن »
۱۱- - هو یا روحی لِروحی کالندی للنَّرجس ( همان، ص۳۹۴)
او ای روح من برای جانم مانند شبنم است .

مراعاه نظیرمیان کلمات « الندی » و« النَّرجس »
۱۲- عَلقتُ منهنَّ بِتِربِ النّهار وجهاً ، وَ صِنوِ اللّیلِ فرعاً وعَین ( همان، ص۴۰۲)
عاشق آنها که در چهره همچون روز و در گیسو و چشم همچون شبند ، شدم .
مراعاه نظیرمیان کلمات « وجه » و« فرع » و« عَین »
۱۳- یلذّ لی یا عینُ أن تسهدی و تشتری الصّفوَ بطیب الکـری ( همان ، ص۴۰۶)
ای چشم من شب نخوابی تو و اینکه خوشی آن را به سعادت و خوشبختی بفروشی ، برایم لذت بخش است .
مراعاه نظیرمیان کلمات « عینُ » و« تسهدی » و« الکری »
۱۴- فی ظلام اللیل لاحَت نجمه ٌ وَ هُنا نجمٌ إلیها مُطرقا ( همان ، ص۴۲۳)
در تاریکی شب ستاره ای درخشید و ستاره ای دیگر در آنجا به سویش روان است .
مراعاه نظیرمیان کلمات « اللیل » و« نجمٌ »
۱۵- وَ ما للطبیب یدٌ بالشفاء وَ لکنها یدُکَ الشافیه (همان، ص۴۲۷)
پزشک را هیچ دست شفا یی نیست جز آنکه شفا و بهبودی از آن توست .
مراعاه نظیرمیان کلمات « الطبیب » و« الشفاء »
۱۶- ألَم یَکُن فی قومِهِ کوکبا لاحَ لِیَمحُو نورُهُ الغیهَبا (همان، ص۴۴۰)
وآیا در میان قوم ، ستاره ای تابنده نشد تا تیرگی را محو کند.
مراعاه نظیرمیان کلمات « کوکبا » و« لاحَ » و« نور »
۱۷- و السِرَّ فی بطشِ الوری خوفُهم مِن هذهِ الأشواکِ یا وردتی (همان، ص۴۴۱)
و سرّ خشمشان در ترس از خار توست ، ای گل سرخم !
مراعاه نظیرمیان کلمات « الأشواکِ » و« ورده »
۱۸- حقُّ العروبه أن تأسی لشاعرها وَ تذرفُ الدمعَ منهلاً بمسکوب (همان، ص۴۷۴)
حق است که اعراب برای شاعرشان ( عبد االمحسن الکاظمی ) اندوهگین شوند و اشک فراوان و ریزان از
دیده جاری کنند .
مراعاه نظیرمیان کلمات « تذرفُ » و« الدمعَ » و« منهلاً » و« مسکوب »
۱۹- ذلک السیفُ الذی جرَّدَهُ فَضَحَتهُ عینُ هذا الصَیقل (همان، ص۴۸۵)
آن شمشیری که انسان غاصب بیرون کشیده ، چشم این جلا دهنده ( ملک فیصل ) آن را رسوا می کند .
مراعاه نظیرمیان کلمات « السیفُ » و« الصَیقل »
۲۰- هل رأیتَ الرَوضَ أیامَ الخریف
ذابل الأزهار مَسلوب الحفیف
متواری الحسن فی الغیم الکثیف (همان، ص۵۲۵)

۷-۳-۱-شبیه سازی منحنی مقیاس توزیع مستطیلی…………………………………………………………۵۶
۷-۳-۲-شبیه سازی منحنی مقیاس توزیع نرمال دو متغیره………………………………………………۵۸
منابع……………………………………………………………………………………………..۶۰
پیوست………………………………………………………………………………………….۶۵
فهرست شکل ها
عنوان و شماره صفحه
شکل ۱-۱-چندک ام وقتی نمودار تابع توزیع اکیدا پیوسته باشد………………………………………۳
شکل ۱-۲-چندک ام وقتی نمودار تابع توزیع دارای قطعه افقی باشد………………………………..۴
شکل ۱-۳-چندک ام وقتی نمودار تابع توزیع دارای جهش باشد……………………………………….۴
شکل ۱-۴-ناحیه ی درونی چندک ام در حالت یک متغیره……………………………………………….۶
شکل ۱-۵-ناحیه های درونی حول مرکز…………………………………………………………………………………۷
شکل ۱-۶-انتخاب یک ناحیه در بین ناحیه های تودر تو که کمترین احتمال بزرگتر از را دارد…………………………………………………………………………………………………………………………………………….۸
شکل ۲-۱-ناحیه های درونی تودرتو برای توزیع نرمال………………………………………………………….۱۴

شکل ۲-۲-ناحیه های درونی تودرتو برای توزیع نمایی…………………………………………………………۱۴
شکل ۵-۱-منحنی مقیاس……………………………………………………………………………………………………….۳۶
شکل ۷-۱-ناحیه های درونی نقاط تولید شده از توزیع نرمال دو متغیره با های ۱/۰، ۲/۰ و ۴/۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۵۰
شکل ۷-۲-عمق نقاط تولید شده از توزیع نرمال دو متغیره……………………………………………….۵۱
شکل ۷-۳-ناحیه های درونی نقاط تولید شده از توزیع نمایی دو متغیره با های ۰۲۵/۰، ۱/۰، ۲/۰ و ۴/۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۵۲
شکل ۷-۴-عمق نقاط تولید شده از توزیع نمایی دو متغیره……………………………………………….۵۳
شکل ۷-۵-ناحیه های درونی نقاط تولید شده از توزیع یکنواخت دو متغیره با های ۰۲۵/۰، ۱/۰، ۲/۰ و ۴/۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۵۴
شکل ۷-۶-عمق نقاط تولید شده از توزیع یکنواخت دو متغیره…………………………………………..۵۵
شکل ۷-۷-منحنی مقیاس توزیع یکنواخت استاندارد…………………………………………………………..۵۶
شکل ۷-۸-منحنی مقیاس توزیع یکنواخت روی بازه (۲و۰)………………………………………………۵۷
شکل ۷-۹-منحنی مقیاس توزیع نرمال دو متغیره ……………………………………………….۵۸
شکل ۷-۱۰-منحنی مقیاس توزیع نرمال دو متغیره …………………………………………۵۹
فصل اول
مقدمه
در این فصل ما چندک و تابع چندکی را برای حالت یک متغیره تعریف کرده و سپس تابع چندکی را به حالت چند متغیره تعمیم می دهیم.
۱-۱- چندک مرتبه
فرض کنید متغیر تصادفی دارای تابع توزیع باشد.پارامتر را چندک مرتبه برای یا متغیر تصادفی می نامیم ، هرگاه نامساوی دو طرفه زیر برقرار باشد:
این نامساوی دو طرفه بدین معنی است که مقدار احتمال در فاصله باز حداکثر و در فاصله نیم باز حداقل است.
اینک به حالات خاص زیر توجه کنید:
الف. اگر پیوسته واکیداً صعودی باشد، یعنی نمودار آن دارای خطوط افقی یا جهش نباشد، آنگاه نامساوی بالا تبدیل به تساوی شده و در این حالت پاسخ یکتای معادله زیر خواهد بود:
شکل (۱-۱) به خوبی بیانگر این موضوع می باشد.
شکل (۱-۱): چندک ام در یک توزیع پیوسته وقتی نمودار تابع توزیع اکیدا پیوسته باشد.
ب. اگر نمودار شامل یک یا چند خط افقی باشد، ممکن است برای بعضی از مقادیر یکتا نباشد. به عنوان مثال در شکل (۱-۲) تمام نقاط بازه ی می تواند به عنوان چندک تفسیر شود.
شکل (۱-۲): چندک ام وقتی نمودار تابع توزیع دارای قطعه افقی باشد.
ج. اگر در یک یا چند نقطه دارای جهش باشد، ممکن است برای بعضی از مقادیر متفاوت یکسان باشد. برای درک بهتر موضوع به شکل زیر توجه کنید.
شکل (۱-۳): چندک ام وقتی نمودار تابع توزیع دارای جهش باشد.
۱-۲-۱- تابع چندکی جهت یافته از میانه در حالت یک متغیره
چندک ام یک تابع توزیع تک متغیره ی ، می باشد. میانه توسط محاسبه می شود و برای نقاط و بازه ای به فرم رابطه (۱-۱) را شکل می دهند که مجموع احتمال در خارج از بازه، باشد. این دیدگاه ما را به سمت تعریف ناحیه درونی چندک ام به صورت
(۱-۱)
هدایت می کند که به وضوح دارای احتمال است.
به عنوان مثال به ازای ناحیه ی درون چارکی تشکیل می شود و با میل دادن به سمت صفر میانه حاصل خواهد شد. وقتی که بین و رابطه برقرار باشد دو مقدار به صورت زیر بدست خواهد آمد:
,
های حاصل به عنوان نقاط مرزی ناحیه درونی چندک ام تلقی خواهند شد.

« در کودکی و نوجوانی موفق شد از محضر استادان بزرگ که در هرات می زیستند، بهره مند شود.وبدان درجه از توانایی دست یابدکه بتواند در مجلس درس امام ابوالفضل بن ابی سعدزاهدخلل هایی را که در روات حدیث او وجود داشت یادآدری کند وصابونی و ابوالفضل ایراد های اورا بپذیرند و او را ثنا گویند. امام ناصر مروزی نیز ایراد او را پذیرفت و شاگردان خویش را به ثبت و تعلیق آنچه عبدالله انصاری گفته بود واداشت» (خرمشاهی،۱۲:۱۳۸۶-۱۱).
«خواجه عبدالله انصاری تنها از سیصد تن حدیث فرا گرفته بود.از میان چند تن از همه مشهور تر هستند و پیر هرات خود از آن ها یاد کرده است که به ذکر همان چند تن بسنده می شود: ۱) شیخ ابومنصور محمّد انصاری(م.۴۳ق) پدر وی ابومنصور محمّد انصاری را، هم باید نخستین استاد و مربی و هم باید نخستین پیر و مرشد او به شمار آورد. شناخت پیرهرات و دوران رشد وتحصیل او بی آنکه پدر و سهم او در تربیت فرزند شناخته شود، ناقص ناتمام خواهد بود. محمّد انصاری در هرات دکانی داشته است و به همین سبب عبدالله «بازاری زاده» خوانده می شد.و همراه پدر روزهای جمعه به زیارت و دیدار پیران و مشایخ شهر می رفت و آنان دست به سر او فرو می آوردند و این غیر از درس علم و حدیث و ادب بود که عبدالله زیر نظارت شدید پدر نزد استادان فرا می گرفت، و سهم پدر او در کسب فضایل و آموزش های زمان چیزی است که همگان بدان معترف بودند. سال ها بعد هنگامی که شیخ الاسلام گذشته هفتاد واند ساله عمر خود را بررسی و نقدمی کرد، به این نتیجه می رسید که با وجود رنج د زحمت هفتادواند ساله در راه کسب علم و فضل و تحمل شداید، آغاز و ابتدای اعتقاد او همه از پدر بوده است.
۲)قاضی ابومنصور ازدی هروی (م۴۱۰ق): نخستین استاد پیر هرات ،قاضی ابومنصور محمّد بن عبد الله ازدی هروی درگذشته به سال ۴۱۰ بود . قاضی ابومنصور استادان بزرگ علم حدیث پیش از خود را درک کرده بود و هنگامی که عبدالله در نه سالگی برای تعلیم و املای حدیث نزد او می رفت بیش از هشتاد سال از عمر گذشته بود . وی از فقیهان و محدثان بزرگ زمان خویش به شمار می آمد ،پیشوای شافعیان هرات بود.

۳) جارودی (م ۴۱۳ق) : ابوالفضل محمّد بن جارودی کسایی (م ۴۱۳ ه.ق ) نیز از بزرگان روزگار خویش در حدیث شمرده می شد را دریافته بود. او کسی است که پیر هرات اورا امام اهل مشرق می خواند و از میان سیصد تن که از آن ها حدیث آموخته بود، او را استاد خویش می داند.
۴) امام یحیی عمّار (م۴۲۲ق): یکی از استادان بزرگوار که توجه ی بسیار نیز به عبد ا لله داشت ، خواجه امام یحیی بن عمّار شیبانی سجستانی بود . پیر هرات تذ کیر- جلسه ی درس اخلاق و موعظه- و تفسیر قرآن را نزد او آموخت . خواجه در باره ی وی گفته است :
من در تذکیر و تفسر شاگرد خواجه امام یحیی عمارم . اگر من وی را ندیدی دهان باز نتوانستی کرد ، یعنی در تذکیر و تفسیر .
او کسی بود که رسوم علم را به هرات آورد، مجلس گفتن و اقامه ی سنّت و تازه گشتن دین در هرات از اثر تلاش های او بود . عبدالله نوجوان سخت زیر تأثیر این استاد دانشمند و مهربان بود ، و تا زمانی که او زنده بود از حمایت مادی و معنوی وی بر خوردار بود . امام یحیی استعداد و توانایی کم نظیر شاگرد خویش رابه بهترین وجهی شناخته بود چندان که هنوز عبدالله چهارده ساله بود که با قهندژیان گفته بود: « عبدالله را به ناز دارید که از وی بوی امامی می آید» (خرمشاهی،۳۲:۱۳۸۶).
سال های تلمّذ عبدالله نزد این استاد بیشتر از زمانی است که نزد ابومنصور املای حدیث می کرده است. اگر آغاز ارادت عبدالله را به این استاد زمانی بدانیم که وی در دبیرستان بود و با کودکی که خویشاوند امام یحیی بود بر سر سرودن شعر مناظره و جدل کرده بود، و یا سالی که باز هم در دبیرستان ادب قصیده ای هفتاد و دو بیتی در مدح امام یحیی سروده است، بدانیم تا سال وفات یحیی ۴۲۲ ه.ق حداقل دوازده سال می شود . دوازده سال مجلس شخصی با هوش چون عبدالله زمان کوتاهی نبوده است.
۳-۱۰) پیران خواجه عبدالله
از گروهی از مشایخ به نام پیران خواجه عبدالله انصاری یاد شده است و بعضی را او پیر خویش خوانده است مانند«طاقی» و«خرقانی». بسیاری دیگر از مشایخ که در منابع از آنان به عنوان پیران خواجه عبدالله انصاری نام برده شده است، در حقیقت مشایخی بوده اند که پیرهرات از کودکی تا سال های بزرگی با آنان دیدار و صحبت داشته است(و به اصطلاح اینان را پیر صحبت گویند نه پیر طریقت) و اطلاق کلمه ی پیر بر آنان در معنی خاص،درست نیست،اما از آن روی که پیر هرات رابا آنان دیدار و صحبت بوده است . بیشتر این مشایخ از احترام بزرگی برخوردار بوده اند و پیر هرات از هریک از آنان نکته ای،سخنی و داستانی آموخته است ویا به نحوی در زندگی عرفانی او اثر گذاشته اند، اطلاق کلمه ی پیر بر آنان از روی توسّع است.
۱)شیخ عمو(۴۴۱ق): نام او ابو اسماعیل احمد بن محمّدبن حمزه معروف به شیخ عمو است. در آثار خواجه عبدالله نام شیخ عمو بیشتر از پیران دیگر برده شده است. از وی به نام پیر خواجه عبدالله در هیچ کجای آثار وی یاد نشده است، ولی بسیاری از سخنان پیر هرات مستند به سخنان، حکایات و موضوعات و گفته هایی است که گوینده ی آن شیخ عمو بوده است. شناسایی شیخ عمو با زندگی پیرهرات رابطه ای مستقیم دارد. تأثیر شیخ عمو را از دو جهت مادی و معنوی می توان در پیرهرات بررسی کرد.یکی از افرادی که پس از عزیمت پدر خواجه به بلخ هیچ گونه حمایت مادی را از عبدالله دریغ نداشت، شیخ عمو بود. با حمایت مادی و معنوی او بود که عبدالله توانست تا حدود زیادی فارغ از غم نان و آب به کسب فضائل و کمالات ادامه دهد.
۲)ابوعبدالله طاقی(م۴۱۶ق): شیخ الاسلام انصاری در طبقات الصّوفیّه چند بار از طاقی یاد کرده است و طاقی یکی از ده تن مشایخی بود که در آخر عمر برگزیده بود . طاقی مرید و شاگرد شیخ موسی عمران جیرفتی بود . از طاقی به عنوان پیر و استاد شیخ الاسلام در اعتقاد حنبلیان یاد شده است . آن وقت که خواجه عبد الله طاقی را دید است طاقی پیر و نابینا بود و هیبتی داشته است که در کمترین کسی دیده شده بود .
وی خواجه عبدالله جوان را احترام و تعظیم می داشت ،و به گفته ی پیر هرات در کار او دور فرا - اندیش-بود و درخطاب به وی گفته بود :«عبدالله با منصور است سبحان الله آن چه نور است که الله تعالی در دل تو نهاده». شیخ الاسلام بعد ها درباره این سخن طاقی گفت :»چهل سال بربایست آمد تا من بدانستم که آن نور چیست که وی می گفت .» خواجه عبد الله با شیخ طاقی پیوسته در ارتباط بوده است . وی در پیر هرات آن قدر اثر گذاشته بود که حتّی پس از پختگی در سیر و سلوک نیز نمی توانست آن تأثیر را فراموش کتد و چنانکه در نفحات الانس جامی آمده است طاقی در بزرگی و تأثیر همتای خرقانی و ابو الحسن بشری سجزی بوده است . وقتی که او در سال ۴۱۸ه ق در گذشت ،خواجه عبد الله ۲۲سال داشت .
۳)شیخ ابولحسن خرقانی (م۴۲۵ق) :داستان دیدار پیر هرات با خرقانی از آغاز با نوعی جذبه و شوق همراه است. خواجه عبدالله در سال ۴۲۴ق، دوباره به عزم سفر مکه از هرات بیرون رفت . از قضا این سال نیز قافله را بار نبود . پیر هرات در بازگشت از ری به خراسان ،به دیدار خرقانی رسید . تأثیر دیدار خرقانی در خواجه عبدالله به اندازه ای بود که وقتی دوباره به نیشابور و به خانقاه ابن باکویه رسید ،ابن باکویه از شیخ ابوالفرج که از دوستان عبدالله بود خواست تا آنچه را که وی به هنگام عزیمت عبدالله از نیشابور به سوی ری، با آنان گفته بود در حضور او باز گوید. شیخ ابوالفرج سخنان وی راکه درحقیقت منع عبدالله از سفر و سیاحت بود، تکرار کرد. خواجه عبدالله در جواب سخن او با توجه به آنکه قصد اصلی او سفر زیارت خانه خدا بود،گفت: «لیکن خرقانی را می بایست دید یعنی سفر من برای آن بود».
خرقانی شخصی امی بود که« الحمد» را«الهمد» می خواند. این شیخ امّی، که شیخ ابوالعباس قصاب آملی درباره ی وی گفته بود:« این بازارک ما با خرقانی افتد» چه داشت که شیخ الاسلام رایک باره دگرگون کرد تا آنجا که خود راخرقانی و خرقانی را خود یافت. نخست آنکه خرقانی در میان سخن از عبدالله خواست تا با وی مناظره کند و دیگر آن که خود را جاهل- عامی- وعبدالله را عالم خواند. شیخ الاسلام جوان در برابر این پیر که هر چه در دل جوان می گذشت آن را جواب می گفت، چه مناظره های می توانست بکند، علم این در برابر اشراق آن چه جلوه ای می توانست داشته باشد؟
خواجه عبدالله می گوید: از وی پنج سوال کردم سه به زبان و دو به دل، همه را جواب گفت و در تمام این احوال دست های عبدالله را در میان دو دست خویش گرفته بود یابه گفته ی جامی در میان دو ران خویش، کسی که دست محمود غزنوی را نگرفته بود اینک دست شیخ السلام جوان را در دست داشت و از آن بی خبر بود و نعره ها میزد و آب چون جوی از چشمان وی می رفت و سخن می گفت. خواجه عبدالله تا این سال که به دیدار خرقانی رسید پیران فراوان دیده بود و سخنان فراوان شنیده بود، ولی در۱ساعت که با خرقانی بود از نماز پیشین- ظهر- تا نمازدیگر- عصر- آن همه سخنان که شنیده بود و آن همه پیران که دیده بود همه اورا تمام شد. این سخن پیر هرات که گفت:« مشایخ من در حدیث و علم شرع بسیارند اما پیر من در این کار یعنی در تصوّف و حقیقت شیخ ابوالحسن خرقانی است» به گونه ای دیگر همین معنی را تایید می کند. در حقیقت این شیخ ابوالحسن خرقانی بود که او با علم تصوّف آشنا ساخت. از این رو درباره تأثیر این دیدار کوتاه می گوید:« عبدالله مردی بود بیابانی، می رفت به طلب آب زندگانی، ناگاه رسید به شیخ ابوالحسن خرقانی، دید چشمه آب زندگانی، چندان خورد که از خود گشت فانی که نه عبدالله ماند و نه شیخ ابوالحسن خرقانی.» در جای دیگر می گوید:« عبدالله گنجی بود پنهانی، کلید او بدست شیخ ابوالحسن خرقانی». هیچ کس او را چون خرقانی راهنمایی و ارشاد نکرده بود و به او نگفته بود که هم صحبتی خضر نیز حجابی است چه رسد به امارات و مسایل دیگر که وجود آن ها در عبدالله موجب حرمت و تعظیم او نزد مشایخ می شد. جان عبدالله خواستار چنین پیری بود و دلش سوخته ی چنین سخنی، و مراد از شناخت خرقانی نیز همین بود . پیران دیگر خواجه عبدالله عبارتنداز:
۴) ابوالحسن بشری سجزی ۵) بونصر قبانی ۶) شیخ احمد کوفانی ۷) شیخ عباسی ۸) شیخ احمد چشتی ۹) بونصر احمد حاجی ۱۰) شیخ بوسلمه باودری ۱۱) شیخ اسماعیل دباس جیرفتی ۱۲) شیخ ابومنصور گازر ۱۳) بایعقوب کورتی ۱۴) شیخ ابوعلی زرگر ۱۵) ابوالحسن بخار ۱۶) پیر محمّد کشور ۱۷) محمّد شگرف ۱۸) ابوعبدالله باکویه شیرازی (خرمشاهی ،۱۳۸۶: ۳۳-۲۹).
۳-۱۱) تفسیر پژوهی خواجه
عبدالله درس تذکیر وتفسیر قرآن رانزد خواجه امام یحیی عمار فرا گرفته بود و هنگامی که خود به تفسیر قرآن پرداخت از صدوهفت تفسیر استفاده کرد. به این ترتیب خواجه از جوانی در شماریکی از بزرگ ترین محدّثان و مفسّران روزگار خویش در آمد. شیخ الاسلام در بازگشت از تبعید از شکیوان علاوه بر مجالس وعظ و خطابه در مجالس تذکیر خویش به تفسیرقرآن پرداخت. در مدّت یک سال (۴۳۶ه.ق) یک بار آن را به پایان برد. در سال ۴۳۷ به تفسیر مجدد قرآن آغاز کردو این کاری بود که با وجود فترت هایی که روی داد تا پایان عمر او ادامه داشت. بنابه روایتی وی برای تفسیر آیتی از قرآن چهارصد بیت شعر از شعرای جاهلیّت خواند که در هر بیتی از آن لغتی از آیت مذکور وجود داشت. در خلال سال ها شیخ الاسلام هم چنان برپایی مجالس تذکیر و تفسیر خویش ادامه داد. هشت سال آخر عمر او یعنی از ۴۷۳ به بعد در کوری و نابینایی گذشت، ولی نه کوری و نه پیری، هیچ کدام اورا از تفسیر و تذکیر و مخالفت بامخالفان باز نداشت.
در مرو مفسّر معروف امام محمّد بن مسعود بغوی صاحب تفسیر معالم التنزیل به استقبال او آمد . ابن رجب برخی از حوادث زندگانی پیر هرات را با تفسیر آیاتی از قرآن منطبق کرده است . چنانکه پیشتر گفته شد شیخ الاسلام پس از بازگشت از تبعید اوّل طی یک سال قرآن را آغاز تا انجام به صورت فشرده تفسیر کرد .(سال۴۳۶ه ق) نوبت دوم از سال ۴۳۷آغاز شد. در هر دو نوبت تفسیر بر شریعت مبتنی بود تا آنکه به آیت«وَالَّذ ینَ آمَنُوا اَشَدُ حُبَّا لله» رسید و سخن از طریقت آغاز شد ،و مدّت مدید و مجالس کثیری در تفسیر این آیت صرف کرد،و همچنین بود روش او در تفسیر آیات دیگر ،چنان که آیت :« اِنَّ الَّذینَ سَبَقَت لَهُم مِنَّا الحُسنی »را در سیصد و هشتاد مجلس تفسیر کرد .
هنگامی که به آیت «یَکادُ سَنا بَرِقِهِ یَذهَبُ بِالاَبصارِ» رسید نا بینا شد .سال ۴۳۷ آخرین تبعید او با تفسیر آیت:«فَلا تَعلَمُ نَفسُ ما اُخفِیَ لَهُم مِن قُرَّه اَعیُن» همراه بود که در تفسیر این آیت به بیان خفایای اسمای خداوند پرداخت تا آنکه به آیت :«اِنَّکَ مَیَّتُ و اِنَّهُم مَیَّتُونَ»رسید در این زمان برای آخرین بار تبعید شد . چون از تبعید باز گشت در سال ۴۸۰ به یک دوره تفسیر عاجل –فشرده-قرآن پرداخت و بیان خویش را در تفسیر اسمای حسنی نا تمام گذاشت . در این دوره در یک مجلس ده آیت یا بیشتر را تفسیر می کرد تا بتواند تفسیر قرآن را در حیات خویش به پایان برساند . در این کار توفیق نیافت و پس از تفسیر آیت :«قُل هُوَ نَبَاُ عَظیمُِ اَنتُم عَنهُ مُعرضُونَ»در گذشت.
او در تفسیر قرآن بر مدار شریعت از احادیث و اخبارو داستان های ائمه دین سود میبرد ،هم چنان که به هنگام تفسیر بر مذاق اهل طریقت ،داستان ها و سخنان مشایخ طریقت و تفسیر آنان را از آیات قرآن باز می گفت .پیش گرفتن این روش در تفسیر برای کسی که صدو هفت تفسیر را خوانده بود ،برای برآوردن مقاصد مهمی می توانست باشد که یکی از آن جمله جلب توجه شوندگان به قرآن و بر حذر داشتن آنان از پیروی مبتدعان و اصحاب رای بود. زیرا او اعتقاد داشت که قرآن را با اتّکا به عقل و رای و اجتهاد نمی توان تفسیر کرد . مجالس تفسیر او با شکوه و انباشته از جمعیت بود و همین موضوع تلاش و تکاپوی دشمنان او برای تعطیل آن بود(خرمشاهی،۱۳۸۶ :۱۴-۲۷).
۳-۱۲) شعر و ادب خواجه عبدالله انصاری
خواجه عبدالله نه تنها محدث و مفسّر عالی مقام و عارفی وارسته و پر سوز و بزرگ بود ،بلکه خطیبی بلیغ ،واعظی توانا و شاعری استاد نیز بود. توانایی او در شعر از همان کودکی برهمگان مسلم شده بود .به گفته ی او شاید تا سال های آخر عمر ، شش هزار شعر تازی بر وزن درست راست سروده بودکه همان زمان مردم از آن نسخه بر داشته بودند . در طبقات الصوفیه نیز اشعار تازی بسیار از وی آمده است .عبدالرّحمن عبدالجبّارفامی در تاریخ هرات او را بسیار ستوده و در فنون فضایل استاد می خواند و نیکویی زبان و عبارتش رامشهور تر از آن می داند که به حجت و برهان نیازمند باشد. ابوالقاسم اسعدبن علی زوزنی معروف به بارع،به تازی وفارسی اوراستوده است وابوالحسن باخزری دردمیه القصرقدرت او را وعظ و خطابه چنین می ستاید:« دل های مردمان را بامواعظ خویش صید می کرد و گناه مردمان به یمن و برکت موعظت او پاک می شد و اگر قس بن ساعده – از خطبای معروف عرب – سخنان و الفاظ او را می شنید هیچگاه در سوق عکّاظ خطبه نمی کرد»(خرمشاهی،۱۳۸۶ : ۲۵).
«بی تردید او در خطبه ها و مواعظ و مجالس به زبان فارسی سخن می گفته است … حضور عامه در مجالس او تنها کافی است تا قدرت و توانایی او را در زبان فارسی اثبات کند . عبارات فارسی پیر هرات غالبا مسجّع است و گاهی بند های مسجّعات او – به ویژه در مناجات ها – در وزن و دلکش بدان پایه است که با اندک تصرفی به شعری موزون بدل می شود . شهرت اودر میان فارسی زبانان از خاص و عام به دلیل این مناجات ها دانسته شده است . سجع پردازی او بی شک میراث مدرسه ای است که وی گذشته از حدیث و قرآن ،با لغت و ادب نیز مربوط کرده بود . علاقه به سجع و قرینه هم که در کلام او هست نه فقط نشانی از یک تربیت و تهذیب ادبی است بلکه در عین حال معرّف شیوه ی بیان یک واعظ و مفسّر است که نیروی بیانش می بایست برای انبوه شوندگان جالب بوده باشد . ذوق و شور عرفانی با تعالیم مدرسه و اشتغال به وعظ و تذکیر و تفسیر که در پیرهرات وجود داشت ،سبب شد که پایه های سبکی در نثر فارسی گذاشته شود که بعد ها به وسیله ی بلخی و سعدی به کمال رسید . ویژگی مهم این سبک ،سادگی و روانی است نه صنعت گری ،و نباید آن را بانثر مصنوع اشتباه کرد . اشعار فارسی پیر هرات نیز با تحقیق و بررسی دقیق از اشعار دیگران باید جدا شود. شعر پیر هرات بیشتر رباعی است که بیشتر آن ها در کشف الاسرار وآثار فارسی او آمده است.پیرهرات از نظر به کار بردن شعر در نثر از پیشگامان این شعر را شمرده می شود» (همان : ۲۷-۲۴ ).
فصل چهارم
بازتاب مفاهیم و آیات قرآن در مناجات نامه
۴-۱ ) مقدّمه
از میان سخنانی که از خواجه عبدالله به جا مانده ، مناجات هایی که در مناجات نامه و برخی دیگر آثار ایشان چون طبقات الصّوفیّه ثبت و ضبط شده و به ما رسیده ، بیشتر از دیگر سخنان وی از شهرت و معروفیت برخوردار است . این اثر چون دیگر آثار خواجه به زبان پارسی دری است . سادگی و بی پیرایگی ،زبان آهنگین و دلنشین این اثر باعث شده است تا طرفداران بیشتری نسبت به آثار دیگر عرفانی خواجه هرات داشته باشد . نگاه عاشقانه – عارفانه این اثر چنان لذت بخش و شور انگیز و فرح افزاست که با یک بار شنیدن و خواندن مجذوب کلام فریبای نویسنده و زبان گویای آن می شود .
«واژه ی عربی (مناجات ) ( از ریشه ی ثلاثی مجرد نجی ، نجو ) و هم ریشه ی (نجوا ) به معنای ( گفتگوی خصوصی و محرمانه ) است . معنای معمول آن در فارسی « راز و نیاز در خلوت باخدا » ، « گفتگوی درونی باخدا » «دعای شوق آمیز ( بعضی اوقات بی صدا ، بعضی اوقات به آواز ) » ، « دعایی از سر صدق و خلوص » است مناجات های عبدالله انصاری پاره ای از ویژگی های سبک قرآن را دارد و بدون آنکه شعرباشد ، در قالب نثری مقّفا (مسجّع) گفته شده است . و علّت عمده ی محبوبیّت زیاد انصاری در میان ملّت های فارسی زبان بیان این مناجات ها به نثر مسجّع می باشد . مناجات نامه یا الهی نامه در اصل ، کتاب مستقلی در میان آثار این عالم ربّانی نیست . مناجات در واقع راز و نیاز ها و دعاهای عاشقانه و وجد آمیزی است که در جای جای آثار وی ، مخصوصاً کشف الاسرار و طبقات الصّوفیّه ی او ، همچون گوهرهای تابناک نشانده شده اند . خواجه در این گفته های شعرگونه بعد عرفانی خویش را باز نموده است . او عارفی است خدا جوی که مدام چون مرغ حق بانگ عاشقانه سر می دهد . و الهی الهی کنان رضا و قرب خدا می طلبد»(روان فرهادی،۱۳۸۵: ۴۵).
خواننده یا شنونده ی عادی فارسی زبان ، اغلبِ مناجات های پیر هرات را شنیده و می شنود یا می خواند؛ دیگر آثار خواجه طرفدار کمتری نسبت به این اثر دارد . از این نظر ، نوشته های این اثر از شهرتی عام تر برخوردار است واز این نکته نباید به سادگی گذشت که طّی سده های اخیر ، بی دلیل نیست که آثار وی بویژه مناجات نامه از محبوبیت همگانی نسبت به آثار دیگر عرفا و شعرا خواننده و هوادار بیشتری پیدا کرده است . بسیاری از خوانندگان آثار خواجه هرات از طبقه ی نیمه بی سواد مذهبی اند ، و شاید به جرأت بتوان گفت که نام دیگر آثار شیخ انصاری را نشنیده اند ، همین افراد نیمه بی سواد مذهبی به خوبی می توانند مناجات های جذبه آمیز به زبان فارسی دری وی را از حفظ بخوانند . جذبه کلام وی از این حیث به مردم روحیه ای مضاعف می دهد که بتوانند به راحتّی با این کلام زندگی کنند . احساسات خود را با این کلام بیان کنند . عواطف خود را صیقل دهند . اینگونه با معبود خویش سخن گویند . برای بیان آلام خود ، خود را به زحمت نیندازند و به دنبال واژه و جمله ای دور از ذهن و گوش خراش نگردند . معبود را همانگونه که خود دوست دارند با او سخن بگویند . و از او هم همینگونه بخواهند که به راحتّی با بندگان خود سخن بگوید . بر آنان سخت نگیرد ، سخت مورد عتاب قرار ندهد . به نیکی بخواند و به نیکی رقم زند . به نص قرآن که « جزای نیکی جز نیکی است ؟ » کلام خواجه از این حیث که به خوبی همه می توانند با گوینده یا نویسنده ی آن ارتباط تنگاتنگ برقرار کنند ، بسیار شنیدنی و خواندنی و قابل تأمل است .
۴-۲) بازتاب مفاهیم آیات قرآنی در مناجات های خواجه عبدالله
در این بخش به بررسی مناجات هایی می پردازیم که بنیاد گرفته از آیات و مفاهیم قرآنی به شیوه های گزارشی و الهامی می باشد :
۱- «الهی ، اگر نظرفاسقان بر زر و سیم است ؛ و نظر صادقان بر خوف و بیم است ؛امّا نظر عبدالله بر نوزده حرف بِسمِ اللهِ الرّحمن الرَّحیم است» (انصاری،۵۳:۱۳۷۲).
********
ترجمه: «به نام خداوند بخشنده مهربان».
تفسیر ادبی و عرفانی:
«بِسُمِ الله الرّحمن الرَحیم، نزد اهل عرفان : ب ، بهار خدا و سین ، سنای خدا و میم ، ملک خدا. نزد اهل معرفت : ب ، بهای احدّیت سین سنای صمدیّت و میم ملک الوهیت. بهاء او قدیم ، سناء او کریم ، ملک او عظیم . بهاء او با جلال ، سناء او با جمال و ملک او بی زوال ، بهاء او دل ربا ، سنای او مهر افزا و ملک او بی فناء .
نزد اهل ذوق : ب برّ با اوّلیا ، سین سرّ با اصفیاء میم منّت بر اهل ولاء ، ب برّ او با بندگان ، سین سرّ او با دوستان ، میم منّت او بر مشتاقان . اگر نیکی او نبودی ، چه جای تعبیه سر او بودی؟ وگر منّت او نبودی، بنده را چه جای وصل او بودی. و بر درگاه جلال او چه محلّ بودی ، گر مهر ازل نبودی بنده چگونه آشنای لم یَزَل بودی؟» (آموزگار،۱۳۸۳ج۱:۱)
«الله است قدیم، رحمن است عظیم ، آفریدگار است کریم ، پروردگار است حلیم، آموزگار است رحیم، عیب پوش و عذرپذیر ، کارساز و دستگیر ،خوش گفتار، لطیف دیدار » ( همان ، ج۲: ۳۸) .
********
۲ - «الهی ، چون به من نزدیکی ، من دورم ؛ اگر گویم نه منم ، معذورم ؛ فی قوله ، عزّ و جل و عَجِلتُ ءالیک َ رَبِّ لِتَرضی» (انصاری،۶۶۸:۱۳۷۲)
********
بهره گرفته از آیه ی شریفه ی ۸۴ از سوره ی مبارکه طه به روش اقتباسی : « قالَ هُم اوّلاءِ عَلی آثَرِی وَ عَجِلتُ اِلیکَ رَبِّ لِتَرضی ».
ترجمه:« گفت : اینک ایشان در پی من هستند ، و من شتابیدم به سوی تو پروردگار من ، تا از من خشنود شوی ».
تفسیر ادبی و عرفانی:
« عتاب به موسی است که قوم را واپس گذاشت وخود با شتاب به کوه طور رفت و به میعاد حق تعالی شتافت ، خداوند گفت : ای موسی ندانستی که من ضعیفان را دوست دارم ، شکستگان را بیش نوازم و پیوسته در دل آنان می نگرم ! هر که را بینم در دل ایشان ، او را به دوستی گیرم ، موسی عذری داد که آنان در پی هستند و شتاب من برای واگذاشتن آنان نبود بلکه برای جلب رضایت حق بود ! خداوندا تو دانایی و از سّر این بنده آگاهی ، خداوند فرمود : ای موسی چون مرا جویی درد دل ایشان جو ، که من در خلوت ( هُوَ مَعَکُم) با ذاکران نشینم و مونس دل درویشانم، و یادگار جان عارفانم ، حاضر راز محبّانم، نور دیده ی آشنایانم و مایه ی رمیدگان و زاد مضطّران و پناه ضعیفانم. ای موسی هر جا درویشی بینی افکنده ی جور روزگار وخسته ی هراست ، او را یاری و غلامی کن و تا بتوانی جدایی وی مجو ، صحبت او را خریدار باش که نهاد وی خزینه ی اسرار ازل و تعبیه ی باز ابد است » (آموزگار ، ۱۳۸۳ج۲: ۵۰) .
********
۳ - «الهی ! ای منعم وهّاب ؛ و آفریننده ی عالم از آتش و آب ؛ محنت نماینده ی آدمی به خورو خواب ؛فریاد به تو از ذُلّ حجاب و فتنه ی اسباب و از وقت شوریده ودل خراب» (انصاری،۱۲۷:۱۳۸۶) .
********
بنیاد گرفته از آیات زیر به روش اقتباسی است:
آیه ی شریفه ی ۹ از سوره ی مبارکه ی ص : «أَمْ عِندَهُمْ خَزَائِنُ رَحْمَهِ رَبِّکَ الْعَزِیزِ الْوَهَّابِ»
ترجمه:«یا نزد ایشان خزانه های بخشایش خداوند عزیز و بخشنده است ؟»

اگر تقاضا بسیار غیرانعطاف پذیر باشد،نظیر شکل شماره (۴-۴) زمانیکه شیب نمودار تند می شود، تقاضای شناسایی شده به دلیل تعرفه گذاری خیلی تغییر نخواهد کرد ودرآمدها به سادگی از مسافر به کارگزار جمع آوری کننده انتقال خواهد یافت.
اگر هزینه تکمیل و اجرای رویکرد تعرفه گذاری سنیگنی ترافیک بالا باشد، هر گونه بهبود در ارزش افزوده خط مشی ممکن است غالب شود.
ورای افزایش منافع جامع به جهت حذف هزینه های بیرونی مرتبط با تاخیر، مزایای دیگری در حوزه تعرفه گذاری مسیرهای دارای سنیگنی ترافیک مشاهده می شود. این گونه مزایای کاهش الودگی هوا وکاهش مصرف سوخت را در برمی گیرد زیرا از به هدر رفتن زمان کاسته می شود مسیرهای کوتاه تر و شیوه های تمیزتری از حمل و نقل انتخاب می شود.
بدین ترتیب سلامتی بیش تر نمود می یابد سرمایه های مادی و غیرمادی کم تر آسیب می بیند و از تهدید جهانی کاسته می شود. ارزش یابی این گونه مزایا کار دشواری است ولی با تلاش اسمال^[۹۹] و کاظمی^[۱۰۰] در سال ۱۹۹۵ میلادی هزینه هیا مربوط به تامین بهداشت و سلامتی انسان که تحت تاثیر اثرات منفی آلوئدگی قرار می گیرد ۵ سنت برخورد مایل در شرایط آب و هویی لس آنجلس برآورد شده است.
مزیت کلیدی دیگر تخصیص فضای راه به بهترین و کارآمدترین مصرف کنندگان است بسیاری از کاربران یا رانندگان که تردد آن ها از ارزش بالایی برخوردار است از جمله رانندگان کامیون های حامل کالاهای ضروری برای مراکز تولیدی و کارخانه­ها، هم اکنون در تلاشند تا برای اجتناب از تردد در راه­های شلوغ و پر ترافیک هر آنچه در توان دارند انجام دهند. سایرین که سفر آن ها چندان ارزش ندارد از آن فضای ارزش­مند بهره­مند می گیرند. با معرفی قیمت­ها، انواع مسافرین که در راه ها به تردد مشغولند به مسیرهایی انتقال می یابند که پول و زمان کمتری هزینه می کنند.

البته سفرهای ارزشمندتر اغلب با دستمزدها و سرمایه های بیشتری ارتباط می یابند. بنابراین جوامع و سیاست گذاران بسیار نگران اثرات معکوس تعرفه گذاری حجم ترافیک هستند. این مورد به ویژه در کوتاه مدت زمانی که گزینه های مربوط به محل خانه، کار، مدرسه و سایر نقاط تقربا ثابت هستند، نمود بیشتری می یابد.
درآمدهای حاصل از دریافت عوارض را می توان در شیوه های مختلف و سایر برنامه ها با هدف کاهش اثرات منفی اینگونه خط مشی ها هزینه کرد. برای مثال می توان عایدی حاصل از وصول عوارض در مرکز شهر را، صرف هزینه های حمل و نقل و فراهم آردن خدمات مورد نیاز نمود.
۴-۶- برآورد هزینه های جانبی سفر
یک مسافر چه بخواهد وارد یک راه دارای ترافیک سنگین ،به دلایل تکرار شونده یا غیرتکرار شونده، بشود و چه نخواهد وارد بشود می بایست هزینه ای را به لحاظ زمان سفر تاخیر با توجه به زمان بندی تنظیم شده و سایر هزینه های خارجی برای استفاده از آن راه پرداخت می کند. از آنجایی که زمان سفر با تقاضا افزایش می یابد ورودی و به محدود راه یا ملحق شده به صف خودروها نیز هزینه های جانبی سفر را برای کسانی که هم زمان وارد مسیر می شوند یا پشت سر وی قرار می گیرند افزایش می دهد.
از این نوع تحمل هزینه که دیگران متحمل آن می شوند به عنوان هزنیه های جانبی منفی یاد می شود. اساسا استفاده از راه های پرترافیک از کیفیت خدمات برای دیگران می کاهد. این نوع کاهش کیفیت خدمات نوعی هزینه جانبی بیرونی است که در قالب جریمه های ناشی از زمان سفر که دیگران متحمل می شوند نمود می یابد. البته همه رانندگان آن را یکسان تحمل می کنند.
هر راننده هزینه ای پرداخت می کند که کم تر از هزینه های است که جامعه متحمل می شود، اقتصادانان این واقعیت را این گونه به تصویر کشیده اند که در تمامی بازارها کالاها نباید به نقطه ای اختصاص یابد که سود جانبی معادل هزینه جانبی برای تولید محصول باشد.
در مورد استفاده از راه، هزینه در شکل های مختلف افزایش می یابد و گروه های مختلف آنرا متحمل می شوند. به عنوان مثال می توان به هزینه های زیر ساخت و همچنین هزینه های تعمیر و نگهداری راه ها توسط آژانس ها ایالتی و محلی، پرداخت هزینه های مربوط به زمان سفر توسط رانندگان، پرداخت هزینه های مربوط به آسیب های زیست محیطی توسط انسان ها و حیواناتو هزینه های ناشی از تصافات توسط افراد مختلف اشاره نمود.
در اینجا سنگینی ترافیک مدنظر قرار گرفته و بنابراین بالا بردن زمان سفر در این شرایط یعنی سنگین بودن ترافیک در مقایسه با شرایط عادی نیز به گونه ای مورد بحث قرار می گیرد. فضای در دسترس جاده ثابت است ودر شرایط سنگین بودن ترافیک مسافرین یا رانندگان هزنیه های مربوط به تاخیر را به دلیل ورود خودروهای اضافی متقبل می شوند.
شکل ۴-۵: نمودار هزینه متوسط و جانبی
اگر تقاضا برای راه ها بیش از اندازه زیاد باشد هزینه افزایش می یابد و سنگینی جبران این گونه هزینه ها بیش تر جامعه را تحت فشار خواهد گذاشت.همانطور که در شکل شماره (۴-۵) نشان داده شده تفاوت بین دو منحنی یاد شده در این نکته خلاصه می شود که کدام یک توسط مصرف کنندگان اضافی پرداخت نشده باقی می ماند. این وضعیت ممکن است این سوال را مطرح کند: چه کسی راننده جانبی است و چرا (و چگونه) تنها او باید هزنیه ها را جبران نماید، چه هنگام تمامی افراد از حقوق یکسان در زمینه دسترسی به راه ها یا جاده های عمومی برخوردار می شوند؟
در پاسخ باید گفت که تمامی رانندگان باید سنگینی هزینه جانبی سفرشان را قبل شروع آن احساس کنند- و سپس این هزینه را، اگر تصمیم گرفتند به سفر بروند از طریق پرداخت عوارض متقبل شوند. آن ها زمانی سفر خواهند کرد که دریافتی جانبی آن ها از هزینه کل و عوارض فراتر برود. این الزام بر فروشندگان کالا حتی برای اقلام پایه ای مانند پوشاک مسکن غذا و مراقبت های بهداشتی و پزشکی تحمیل می شود.
قیمت هایی که منعکس کننده هزینه های اضافی خارجی و زیرساخت می باشند و تحت عنوان عوارض اخذ می شوند، به عنوان سیگنالهای عمل نموده که مسافران را از هزینه های اجتماعی مرتبط با سفراضافی مطلع مینمایند. لذا این عوارض به عنوان مبنای تصمیم گیری افراد برای تقاضای سفر عمل نموده و در جوابگویی به سوالات: انجام شدن سفر؟ زمان انجام سفر؟ چگونگی انجام سفر؟ مسافت سفر؟، نقش مهمی را ایفا مینمایند. در واقع، عوارضها به صورت همزمان عملکردهای مختلفی دارند. علاوه بر اینکه به عنوان سیگنالهای هزینه عمل مینماید، مکانیزم قیمت گذاری میتواند بهترین راهی برای کنترل عرضه زیرساخت باشد و دسترس پذیری افرادی که اهمیت انجام سفر برایشان مهمتر است، راحتتر باشد.
اصلی که قیمت گذاری هزینه نهایی بدان ارجاع داده میشود، نیاز به اندازه گیری سه مؤلفه هزینه در ازای ترافیک اضافی تحمیل شده به زیرساخت موجود میباشد. این سه مؤلفه عبارتند از:
هزینه متولی زیرساخت: هزینه ای است که به متولی زیرساخت به علت استفاده اضافی از آن تحمیل میگردد. این مؤلفه، متشکل از هزینه های اضافی نگهداری و بهسازی به علاوه هرگونه هزینه عملیاتی دیگر میباشد.
هزینه نهایی سایر کاربران: دومین مؤلفهی هزینهای است که به دیگر کاربران راه وارد میشود. این هزینه ها به واسطه عواملی چون: تأخیرات، تراکم، تصادفات خود را نشان خواهند داد.
هزینه های اجتماعی: سومین مورد هزینه ها محسوب شده که به سیستم بیرونی حمل ونقل تحمیل می گردند. این هزینه ها، غالباً متشکل از هزینه های محیطی می باشند، با این حال، اجزای دیگر سایر هزینه ها ازقبیل تصادفات موقعی که منشاء رخداد آنها پلیس یا خدمات بهداری میباشد و از کاربران دریافت نمی شود، می توانند به این نوع هزینه وارد شوند. قابل ذکر است در این بخش، منظور از هزینه های محیطی هزینه های هستند که در نتیجه استفاده از وسیله نقلیه به وجود مایند؛ هزینه های محیطی مرتبط با تهیه زیرساخت مربوط به تصمیمات سرمایه گذاری بوده و مستقیماً در قیمت گذاری منظور نمی شوند.
هدف از درونی سازی هزینه های حمل ونقل، بهبود کارایی و عدالت است. بنابراین استراتژی بهینه درونی سازی در حد امکان، سعی در بهینه سازی کارایی اقتصادی با کمک قیمت گذاری هزینه نهایی و به کمک ابزارهای بازاری دارد. در مواردی که هزینه های شخصی و اجتماعی یک فعالیت از هم فاصله دارند، بطور کلی عملکرد اقتصادی آن فعالیت در وضعیت کارایی مطلوب نخواهد بود. سطح مطلوب تنها با منظور نمودن هزینه و منافع کامل مربوطه تأمین میگردد. در مورد هزینه های خارجی این امر به مفهوم آن است که هزینه های خارجی در قیمت مؤثر پرداختی منظور گردد. مالیاتها و یارانه ها ممکن است به عنوان ابزارهایی برای داخلی کردن هزینه ها و یا منافعی که در قیمت لحاظ نمی گردد، بکار رود که با تأثیر دادن آنها بر تصمیمات مشتریان نتیجه می دهد. با این روش شکاف بین هزینه های شخصی و اجتماعی کامل کم شده و دورنمایی از تخصیص کاراتر را نشان می دهد. چگونگی عملکرد مالیات و یارانه ها بستگی به موارد زیر دارد:
چگونگی آنها آثار خارجی را منعکس می کنند که این امر یک مشکل اندازه گیری است
چگونگی می توان آنها را اجرا کرد
مسافرت افراد تا چه حد نسبت به قیمت حساس است.
وجود آثار خارجی که در قیمت دخالت ندارند، تنها منبع عدم کارایی نتایج حمل و نقل نبوده و در صورتی که قیمتهای تعیین شده برای مسافران، هزینه های کامل عامل تولیدی کارا را نپوشاند (چه بصورت تعیین قیمت کم و یا تعیین قیمت زیاد)، کارایی از دست خواهد رفت. اما در اینجا مانند سایر مناقشات مربوط به تعیین قیمت زیر ساختها، نظر مشخصی مبنی بر اینکه هزینه های کارایی کامل چه چیزهایی را باید در بر داشته باشد، وجود ندارد. اگر عاملین حمل و نقل، هزینه های عملیاتی و سایر هزینه ها را به حداقل نرسانند، محدوده ای برای تعیین بیش از اندازه قیمت وجود دارد که بتواند هزینه های متورم را بازیافت نماید. این نوع از عدم کارایی دلیلی برای مقررات موجود در زمینه قیمتهای حمل و نقل است (پژوهشکده حمل و نقل،۱۳۸۹).
۴-۷- تشریح مدل ارائه شده
هزینه ها و منافع کاربر درنتیجه اثراتی است که کاربران راه متقابلاً برهمدیگر تحمیل می نمایند، هنگامی که به صورت همزمان فعالیتهای حمل ونقلی را انجام میدهند. طبیعت چنین مداخله هایی ممکن است مثبت یا منفی باشد. جنبه مثبت بدین دلیل است که مسافران حمل ونقل عمومی اغلب به ظرفیت بیشتر وسایل نقلیه نیاز دارند تا بتوانند از طریق آن هزینه های دسترسی را کاهش دهند؛ اثرات مثبت اشاره شده نخستین بار توسط Herbert Mohring در سال ۱۹۷۲ و در حمل ونقل عمومی درون شهری اتوبوس مورد بررسی قرار گرفتند، به همین دلیل نیز اغلب به اثرات Mohring شناخته می شوند. از طرفی دیگر افزایش تعداد وسایل نقلیه بر روی زیرساخت موجود، منجر به افزایش تراکم شده و وسایل نقلیه نمی توانند با سرعت طراحی شده حرکت نمایند، لذا تأخیر و اتلاف وقت کاربران به وجود خواهد آمد. چنین اثراتی به اثرات تراکم و کمیابی شناخته می شوند. لازم به ذکر است دو اثر اشاره شده مخصوصاً اثر Mohring در حمل ونقل درون شهری بیشتر به چشم خورده و از آنجاکه موضوع پروژه پیش رو، تعیین هزینه های خارجی بزرگراه ها میباشد، لذا در ادامه فقط اثرات تراکم مورد ارزیابی قرار می گیرند.
ایجاد اختلال در ترافیک که منجر به کاهش سرعت حرکت اتومبیلها یا توقف کامل آنها میشود، پدیدهای است که با افزایش قابلیت جابجایی در راه ها و نزدیک شدن آن به حدی معادل ظرفیت راه، به طور روزافزونی تکرار میشود. اگر نحوه وقوع این پدیده و به خصوص سابقه تاریخی آن در کشورهای مختلف جهان مورد مطالعه قرار داده شود، مشخص میشود که این موضوع با افزایش جمعیت و فعالیتهای اقتصادی و تولیدی ارتباط دارد. بنابراین، از لحاظ مکانی این پدیده ابتدا در مناطق مسکونی و به خصوص مناطق پرجمعیتتر رخ میدهد و بعد با سرعتی مشابه سرعت افزایش قابلیت جابجایی وسایل نقلیه متناسب با کاهش روزافزون استفاده از دیگر وسایل حمل ونقل، به نواحی بین شهری منتقل میشود.
از نظر زمانی، اوج ترافیک که معمولاً در ساعات و روزهای مشخصی از سال اتفاق میافتد، درصد کمتری از افزایش را در مقایسه با مقادیر متوسط که رشد بیشتری داشته و به تدریج موجب کاهش فاصله بین مقادیر حداکثر و حداقل شده، نشان می دهد. این امر نشان میدهد که نمودار سالانه (روزانه) توزیع ترافیک دارای یک سری نقاط اوج با روند معمولاً سینوسی در فاصله زمانی بین نقاط اوج میباشد.
شکل ۴-۶ : جریان ترافیک در چند روز مختلف در طول شبانه روز
در نتیجه، مشکلات تراکم ترافیک را باید پیشاپیش، هم در مرحله مدیریت و هم در طی مرحله برنامه ریزی و تعریف پارامترهای طراحی، مورد توجه قرار داد. بنابراین عاقلانه خواهد بود که اطلاعاتی درباره مشخصات و وضعیت تراکم ترافیک نه تنها بعد از وقوع آن بلکه حتی قبل از این که اتفاق بیافتد، کسب نمود. این امر موجب میشود که تقریباً در همه موارد از منابع موجود استفاده بهینه شود، ضمن این که از وقوع شرایطی که منجر به بدترشدن کیفیت ترافیک می گردد، نیز جلوگیری میشود یا حداقل میزان وقوع آن کاهش می یابد.
وظیفه اصلی مدیریت کارآی شبکه راه، شناسایی ابعاد مختلف پدیده وضعیت بحرانی، پیشبینی صحیح آن در حد ممکن، اندازه گیری آن به منظور کنترل یا جلوگیری از وقوع آن و شناسایی گامهای قطعی یا موقتی است که باید در هر دو مرحله برنامه ریزی و مدیریت برداشته شود.
با افزایش حجم ترافیک، وسایل نقلیه برای یکدیگر مزاحمت ایجاد کرده و در نتیجه آن سرعتها کاهش یافته و نهایتاً زمان سفر و هزینه های عملیاتی افزایش پیدا میکنند. این درحالی است، غالباً افراد فقط به تابع هزینه های خصوصی توجه نموده و هزینه های اضافی که بریکدیگر تحمیل مینمایند را در تصمیم گیری ورود به شبکه زیرساخت ، مدنظر قرار نمیدهند. این اثرات بررسی نشده، هزینه های نهایی خارجی تراکم نامیده شده و توسط هزینه های خصوصی عملیاتی کاربر ۱ که تابعی از تراکم ترافیک هستند به دست خواهند آمد. درصورت تحمیل هزینه های خارجی تراکم بر کاربران راه از طریق اعمال عوارض، تقاضای حمل ونقل بنا به دلایلی چون: تغییر در زمان سفر، تغییر در مد حمل ونقل، تغییر در مسیر حرکت یا حذف سفرهای کماهمیتتر، عکس العمل از خود نشان دهد.
هدف از ارائه این پروژه، محاسبه هزینه های نهایی اجتماعی تراکم تحت شرایط کنونی ترافیک و در حالت توازن عرضه و تقاضا (شرط بهینگی) می باشد تا بتوان از آن در بزرگراههای کشور از آن استفاده نمود.
تابع هزینه میانگین (خصوصی) در سطح تردد (تقاضا)Q، به صورت AC(Q) نشان داده خواهد شد . در حمل و نقل جاده ای، AC(Q) متشکل از هزینه های زمان، سوخت و سایر هزینه های عملیاتی وسیله نقلیه است . از آنجاکه هزینه های عملیاتی وسیله نقلیه به مالک وسیله نقلیه منتقل شده و به افراد دیگر تحمیل نمیگردند، غالباً از آنها چشم - پوشی خواهد شد. هزینه های زمان و سوخت برای هرکیلومتر وسیله نقلیه به سرعت و کیفیت شبکه زیرساخت وابسته هستند. در صورتی که هزینه های کاربر را خلاصه تر کرده و فقط هزینه های زمان در نظر گرفته شوند، منحنی عرضه تابعی از زمان سفر بوده و می توان رابطه سرعت-جریان را نشان داد. در نتیجه، هزینه های نهایی اجتماعی کاربر از مشتق (زمان سفر بر سرعت) به حجم ترافیک Q محاسبه خواهد شد.
مهمترین وسیله جهت مشخص نمودن تاثیر اضافه شدن خودرو به ترافیک موجود در یک جاده، استفاده از یک مدل مناسب جهت جریان ترافیک موجود می باشد.مهمترین فاکتورها و عواملی که در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از(Buris,Patil,2008) :
سرعت
جریان
چگالی
مدل های جریان ترافیک در واقع مشخص کننده ارتباطات اصلی در ماکروسکپی ترافیک می باشند.این مدل ها همچنین در طراحی، ساخت و مدیریت سیستم های حمل و نقل مورد استفاده قرار می گیرند.
در طول سال های گذشته مدل های متفاوتی برای جریان ترافیک ارائه شده است.بطور مثال گرینبرگ از از مدل های هیدروداینامیک و با فرض مشابهت جریان ترافیک با جریان سیالات استفاده کرده است. مدل های قدیمی تر از یک قائده ثابت برای هر دو حالت جریان آزاد و جریان متراکم استفاده می کردند در صورتیکه در مدل های جدیدتر توسعه پیدا کرده و از قوائد متفاوتی برای هر کدام از حالتهای فوق استفاده کرده اند.
۴-۸-۱- مدل های ساده
تعدادی از پر کاربردترین مدل های و مشخصات آنها در جدول زیر نشان داده می شود.
جدول۴-۱ : مشخصات مدل های ساده جریان ترافیک