• بورس کالای توکیو (TOCOM)

• بورس کالای شانگهای (SHFE)

• بورس کالای هند (MCX)

۲-۳۴ ضرورت تشکیل بورس کالا در ایران

• بازار محصولات صنعتی و کشاورزی در ایران همواره با محدودیت‌ها و دشواری‌های ساختاری زیادی روبرو بوده است. مهم‌ترین این مشکلات را می‌توان به شرح ذیل خلاصه نمود:

• نوسانات کاذب قیمت محصولات ناشی از ارتباط نامشخص و نامناسب میان عرضه و تقاضا

• عدم امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت

• فقدان یک نظام قیمت‌گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار

• نبود یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله

• فقدان یک سیستم جمع‌ آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید، واردات صادرات و مصرف در جهت اطلاع‌رسانی به بازار و تصمیم‌گیری مطلوب

• عدم هماهنگی میان بخش‌های تولیدی و بازرگانی در زمینه واردات، صادرات و بازار مصرف

۲-۳۵ تدابیر قانونی برای ایجاد بورس کالای ایران

نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان‌یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت این مهم در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تأسیس و راه‌اندازی بورس‌های کالایی را در ایران فراهم سازند. در این راستا با تصویب بند (ج) ماده (٩۵) قانون برنامه سوم و بند (الف) قانون برنامه چهارم شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بو رس‌های کالایی در ایران گردید.
در پی این امر، بورس فلزات در شهریورماه سال٨٢ به‌عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز بورس کالای کشاورزی در شهریورماه سال ٨٣ شروع به فعالیت نمود. سپس بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و قانون جدید بازار اوراق بهادار در آذرماه سال ٨۵ موجبات تشکیل شرکت بورس کالای ایران با ادغام بورس فلزات و کشاورزی فراهم شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی شرکت بورس کالای ایران از ابتدای مهرماه سال ٨۶ فعالیت خود را آغاز کرد.
۲-۳۶ بورس کالای ایران
بورس کالای ایران به دادوستد نقد، نسیه، سلف و آتی انواع محصولات صنعتی، شیمیایی، پتروشیمی، و کشاورزی در ایران می‌پردازد.
۲-۳۷ تاریخچه بورس کالا در ایران
در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه، که مطابق با آن‌ها شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بو رس‌های کالایی در ایران شناخته شده بود، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند.
بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴، مجلس شورای اسلامی) و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.
۲-۳۸ اهداف بورس کالای ایران
از مهم‌ترین اهداف و اثرات بورس کالا می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• ایجاد بازاری قانونمند و سازمان‌یافته جهت تسهیل دادوستد کالاها

• سامان‌دهی بازار کالاها از طریق مکانیزم اجرایی ناظر بر تعهدات و تضمین منافع طرفین معامله

• کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار

• برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار

• امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف آتی و اختیار با بهره گرفتن از ابزارهای نوین مالی

• توسعه سرمایه‌گذاری و فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خریدوفروش

• اطلاع‌رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش‌شده به‌منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار

۲-۳۹ ارکان شرکت بورس کالای ایران
ارکان شرکت بورس کالای ایران ( سهامی عام ) عبارت‌اند از:

• مجامع عمومی

• هیات مدیره

• مدیرعامل

• بازرس/حسابرس

شرکت توسط هیات مدیره‌ای غیر موظف مرکب از هفت شخص که توسط مجمع عمومی عادی با توجه به اساس نامه، قانون تجارت و مقررات برای مدت دو سال انتخاب می‌شوند، اداره می‌شود.
۲-۴۰ قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
همه دادوستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای زیر برای دادوستد هر کالا وجود دارد:

• قرارداد نقدی( (spot

• قرارداد سلف(forward)

• قرارداد نسیه (credit)